HOŞGELDİNİZ - T.C. İNKİLAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK

Hayim Naum Efendi’nin arabuluculuk faaliyetleri sonucu karşılıklı verilen tavizler sonucu 23 Nisan 1923’te görüşmeler tekrar başlamıştır.

24 Temmuz 1923’te Lozan Barış Antlaşması imzalanmıştır.

Lozan Barış Antlaşması'nın Maddeleri:

I.DÜNYA SAVAŞI ÖNCESİ

BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI ÖNCESİ AVRUPA'DAKİ GENEL DURUM

    XIX. yüzyılda Avrupa'daki sosyal. siyasal ve ekonomik alanlardaki gelişmelerde iki önemli olayın sonuçları etkili olmuştur.

            1. Sanayi Devrimi
2. Fransız
İhtilali

    Sanayi Devrimi (1850) : Üretimde kol gücünün yerini makinenin almasıdır. Sanayi devrimi önce İngiltere'de başlamış, daha sonra Fransa ve diğer Batı Avrupa ülkelerinde etkisini göstermiştir.

Sömürgecilik'te ileri giden ülkeler

İngiltere

Hollanda

Belçika

Fransa

Diğer Devletlerin Durumu

Rusya: Panislavizm siyasetine devam etti

İtalya - Almanya: Siyasi birliğini geç tamamladığı için 19.y.y. 'ın ikinci yarısında sömürge mücadelesine girişti.

ABD ve Japonya: Sömürge elde etmek için Avrupa Devletleri ile rekabete girişti.

DÖNEM

18.yy - 19.yy Ortaları

19.yy Ortalarından sonra

MAKİNA DEVRİMİ

TEKNOLOJİ DEVRİMİ

ENERJİ / HAMMADDE

Demir - Kömür - Buhar

Çelik - Elektrik - Petrol

Makina Devrimi
Teknoloji Devrimi

Makina Kullanımı yaygınlaştı

Büyük fabrikalar ortaya çıktı

Temel enerji kaynağı Kömürdür

Bilimsel buluşların üretime uygulanmasını devletler destekledi.

Halkın yaşamı daha fazla değişti

Telefon, mikrofon, telsiz, lamba, araba, bisiklet, daktilo gibi yenilikler gerçekleşti.

           Sanayi Devriminin Sonuçları

            1. Üretim artmıştır.
            2. Ham madde ve pazar sorunu ortaya çıkmıştır.
            3. Sömürge elde etme yarışı hız kazanmıştır.

    Bu gelişmeler yaşanırken Almanya ve İtalya siyasi birliklerini kuramadıkları için sömürgecilik yarışında geç kalmışlardır. Daha sonra siyasi birliklerini tamamlayan bu devletlerin gelişen sanayileri için sömürge elde etmek istemeleri Avrupa'daki dengeIeri değiştirmiştir. Özellikle Almanya ile İngiltere büyük bir rekabete girmişlerdir.

    Fransız ihtilali (1789) : Fransız ihtilali sonucu dünyaya yayılan milliyetçilik düşüncesi, imparatorIukların parçalanmasında etkili olmuştur.

    Özgürlük, eşitlik, adalet ilkeleri toplum yaşamına girmiş, düzenlenen yasalarla insan hakları devlet güvencesi altına alınmıştır.

Nedenleri

ABD' deki gelişmeler

burjuva sınıfının güçlenmesi

Sonuçları

Milliyetçilik ve Özgürlük akımının oluşması

Eşitlik, Hürriyet, adalet bağımsızlık gibi ilkelerin toplum yaşamına girmesi

İnsan haklarının anayasalarla güvence altına alınması

Laikliğin devlet sisteminde ve hukuk anlayışında yer alması

Olumlu Etkileri

Osmanlı Devletinde demokrasi hareketlerinin başlamasına neden oldu.

1808 Senedi İttifak,

1839 Tanzimat Fermanı,

1856 Islahat Fermanı

1876 I. Meşrutiyet

1908 II. Meşrutiyet

Olumsuz Etkileri

Osmanlı Devletinde azınlıkların ayaklanması ve bunun sonucunda toprak kaybı.

I. ve II. MEŞRUTİYET

è I.Meşrutiyet ve Kanun-i Esasi (23 Aralık 1876)

          Kanun-i Esasi Mithat Paşa tarafından hazırlanmıştır.
          İstanbul Konferansı’nın toplanması sırasında ilan edilmiştir.
          Meşrutiyetin ve Kanun-i Esasi’nin yayınlanmasında Genç Osmanlılar’ın etkisi vardır.
          Kanun 119 maddeden oluşmuştur.

Yayınlanmasının Nedenleri:

          Osmanlı'yı yıkılmaktan kurtarmak.
          Azınlıkların devlete bağlılığını arttırmak.
          Balkan Meselesi'nin amacıyla toplanan Tersane Konferansı'nda azınlıklar konusunda Avrupalı devletlerin baskısını engellemek.

Namık Kemal

Mithat Paşa

Namık Kemal, Ziya Paşa ve Mithat Paşa
I.Meşrutiyet'in ilanında büyük etkileri olmuştur.

Kanun-i Esasi’nin Bazı Maddeleri:

          Osmanlı Devleti’nin yönetim şekli meşrutiyettir.
          Padişah’ın yanında iki tane meclis vardır:
          Ayan Meclisi
          Mebusan (avam) Meclisi
          Ayan Meclisi padişah tarafından atanır ve ömür boyu mecliste kalır.
          Bakanlar Kurulu padişaha karşı sorumludur.
          Meclisi açmak ve kapamak padişaha aittir.
          Kanun teklifini yalnız hükümet yapabilir.
          Barış antlaşmalarını padişah onaylar.
          Padişahın izni olmadan bir kanun mecliste görüşülemez.
          Yasama yetkisi Ayan ve Mebusan Meclisi’ne aittir.
          Yürütme yetkisi Padişah ve Bakanlar Kurulu’na aittir.
          Mebuslar Meclisi üyeleri dört yılda bir seçilir.
          Padişah, uygun gördüğü durumlarda meclisi feshedebilir, milletvekillerini sürgüne gönderebilir.

I.Meşrutiyet ve Kanun-i Esasinin Önemi:

          Osmanlı Devleti'nde rejim değişmiştir.
          Osmanlı’da halk ilk kez yönetime katılmış; halk seçme, seçilme ve temsil hakkını kullanmıştır.
          Azınlıklar da meclise girmiş ve mecliste gayr-i müslim üye sayısı müslüman üyelerin sayısını geçmiştir.
          Kanun-i Esasi, Türk tarihindeki ilk anayasadır.
          Padişah iradesinin millet iradesinin üstünde olduğu kabul edilmiştir.
          1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı'nın (93 Harbi) başlaması ve meclisten bir karar çıkarılamaması bahanesiyle II.Abdülhamid, meclisi kapatmış, Kanun-i Esasi'yi yürürlükten kaldırmıştır (1878).

II.Abdülhamit

Not:    I.Meşrutiyetin ilanı, Genç Osmanlılar’ın (Jön Türkler'in) zaferidir.

è II.Meşrutiyet (1908)

          Genç Osmanlılar (Jön Türkler), İttihat ve Terakki Cemiyeti'ni kurmuştur.
          Rusya ve İngiltere Reval Görüşmesi’nde Boğazlar Meselesi’ni ve Balkanlar’ın durumunu görüşmüşlerdir (1908).
          İttihatçılar Osmanlı’nın parçalanacağından endişe etmişler, II.Abdülhamid’e meşrutiyeti ilan etmesi için baskı yapmışlar ve Rumeli'de ayaklanmışlardır.
          II.Abdülhamid baskılar sonucu meşrutiyeti ilan etmiştir (1908).
          İttihatçıların meşrutiyet yönetimi için ciddi bir hazırlığı olmadığından beklenen sonuçlar alınamamıştır.
          Meşrutiyete geçişte iktidar boşluğu ve kargaşa yaşanmıştır.

II.Meşrutiyet’in Sonuçları;

          Bulgaristan bağımsızlığını ilan etmiştir.
          Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Bosna-Hersek’i topraklarına katmıştır.
          Girit, Yunanistan’a bağlanma kararı almıştır.
          Osmanlı Devleti’nde ilk siyasi partiler kurulmuştur;

İttihat ve Terakki Partisi

Hürriyet ve İtilaf Partisi

Ahrar (Hürler) Partisi

          Osmanlı'da ilk kez parlamenter sistemin denemeleri yapılmıştır.
          Meşrutiyete karşı olan İstanbul'daki avcı taburları 31 Mart Olayı’nı çıkarmışlardır (13 Nisan 1909).
          İsyancılar sadrazamın ve meclis başkanının istifa etmesini istemişler, bazı İttihatçıları öldürmüş ve gazete binalarını bastırmışlardır.
          II.Abdülhamid isyanı bastırmakta başarılı olamamıştır.
          Komutanlığını Mahmut Şevket Paşa’nın, Kurmay Başkanlığı’nı Mustafa Kemal’in yaptığı Hareket Ordusu Selanik’ten İstanbul’a gelerek, 31 Mart Ayaklanması’nı bastırmıştır.
          II.Abdülhamid tahttan indirilmiş, V.Mehmet Reşat tahta çıkarılmıştır (1909).
          İlk kez kızlar için yükseköğrenim kurumları açılmıştır.
          Kanun-i Esasi'de değişiklikler yapılmıştır.
          I.Balkan Savaşı sonucu Londra Görüşmeleri devam ederken İttihatçılar, Bâb-ı Âlî Baskını'nı gerçekleştirmiş ve yönetime hakim olmuşlardır (1913).

Kanun-i Esasi'de Yapılan Bazı Değişiklikler:

          Bakanlar, Mebusan Meclisi'ne karşı sorumlu olmuştur.
          Barış antlaşmalarını Mebusan Meclisi'nin onaylaması kararlaştırılmıştır.
          Padişahın meclisi açma, kapama ve üyeleri sürgüne gönderme yetkileri kısıtlanmıştır.
          Basına geniş özgürlükler verilmiş, sansür kaldırılmıştır.
          Hükümet üyelerini sadrazam seçmeye başlamıştır.
          Siyasi partiler kurulmuştur.

Not 1: 31 Mart Olayı Türk tarihinde rejime karşı yapılan ilk isyandır. Cumhuriyet rejimine karşı yapılan Şeyh Said İsyanı ile benzerlik gösterir.
Not 2: II.Meşrutiyet'ten sonra Türkçülük politikası önem kazanmıştır.

OSMANLI TOPLUMUNDA DÜŞÜNCE AKIMLARI

1. Osmanlıcılık

Osmanlıcılık akımı, Tanzimat Dönemi’nde doğmuştur.
Osmanlıcılık akımını Genç Osmanlılar (Jön Türkler) savunmuştur.
Tüm halka aynı hak ve yetkilerin verilmesini istemişlerdir.
I.Meşrutiyet’in ve Kanun-i Esasi’nin ilan edilmesinde etkili olmuşlardır.
Osmanlıcılık düşüncesi Berlin Antlaşması ile zayıflamış (1878), Balkan Savaşları ile etkisi kaybolmuştur.

2. İslamcılık

İslamcılık akımı I.Meşrutiyet’ten sonra önem kazanmıştır.
II.Abdülhamid döneminde İslamcılık, devletin resmi politikası haline gelmiştir.
İslamcılık akımının savunucuları; Mehmet Akif, Said Halim Paşa, Cemaleddin Afgani, Musa Kazım ve M.Şemseddin’dir.
İslamcılık düşüncesi I.Dünya Savaşı sonunda etkisini kaybetmiştir.

MEHMET AKİF ERSOY

3. Türkçülük

Türkçülük akımı Rus işgalinden kaçan Türk göçmenlerin etkisiyle başlamıştır.
Türkçülük akımının en büyük savunucusu Ziya Gökalp’tir.
II.Meşrutiyet’ten sonra gelişme göstermiştir.
Osmanlı sınırları içindeki Türkler arasında birlik kurulmasına Türkçülük, tüm dünyada yaşayan Türkler arasında kurulacak birliğe ise Turancılık denmiştir.
Türkçülük akımı, Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasında etkili olmuştur.

ZİYA GÖKALP

4. Batıcılık

Batıcılık akımı II.Meşrutiyet’ten sonra gelişme göstermiştir.
Batıcılık akımının savunucuları; Abdullah Cevdet, Süleyman Nazif, Celal Nuri’dir.
Kadın özgürlüğü, medeni kanun, laiklik, Latin alfabesi, tekke ve zaviyelerin kapatılması gibi düşünceleri savunmuşlardır.
Türkçüler’in Turancılık akımına karşılık, Batıcılar İrfancılık idealini savunmuştur.

5. Adem-i Merkeziyetçilik

Merkezi yönetimin yetkilerinin azaltılması, yerinden yönetime önem verilmesi savunulmuştur.
Devlet içindeki değişik unsurların yönetime katılması istenmiştir.
Savunucusu Prens Sebahattin’dir.
Liberal ekonomi modeli benimsenmiştir.

Not 1:     Türkçüler, iç politikada Türkçü, dış politikada Batıcı davranmıştır.
Not 2:     Atatürk Türkiye Cumhuriyeti'ni kurarken Türkçülük ve Batıcılık akımlarından etkilenmiş, inkılapları da Türkçülük ve Batıcılık akımları doğrultusunda gerçekleştirmiştir.

TRABLUSGARP SAVAŞI (1911-1912)

Nedenleri:

Siyasi birliğini geç kuran İtalya’nın sömürgecilik faaliyetlerine girişmesi.
İtalya’nın Habeşistan’a saldırması ve başarılı olamaması.
İtalya’nın Habeşistan yenilgisi üzerine yeni yerlere göz dikmesi.
İtalya’nın diğer Avrupa devletleri ile anlaşması.
Trablusgarp’ın İtalya’ya yakın ve savunmasız olması.
Trablusgarp’ın ticaret yolları üzerinde bulunması ve zengin maden yataklarına sahip olması.

İtalya, Rusya ile Racconigi Antlaşması’nı yapmış, Rusya boğazlara karşılık İtalya’nın Trablusgarp’ı işgal etmesini desteklemiştir (1909).
İtalya, Osmanlı Devleti’nin Trablusgarp’ı gelişmişlikte geri bıraktığı ve bölgedeki İtalyanlar’a kötü davrandığı iddiasıyla Osmanlı’ya ültimatom çekmiştir.
Osmanlı Devleti’nin görüşme isteğine rağmen İtalya, Trablusgarp’ı işgal etmiştir.
Mustafa Kemal Trablusgarp ve Derne’de, Enver Bey de Bingazi’de başarılar kazanmıştır.
Savaşın uzun sürmesi İtalya’yı maddi sıkıntıya sokmuş, savaşın bitmesini isteyen halkın tepkisi üzerine İtalya, Osmanlı’yı barışa zorlamak için Oniki Ada’yı işgal etmiştir.
Bu sırada I.Balkan Savaşı başlaması, Osmanlı’yı zor durumda bırakmış ve Osmanlı Devleti İtalya ile Uşi Antlaşması’nı imzalanmıştır

            Uşi Antlaşması (18 Ekim 1912)

Trablusgarp ve Bingazi İtalya’ya bırakılacak.
Oniki Ada, Balkan Savaşı’ndan sonra geri alınmak üzere geçici olarak İtalya’ya bırakılacak.
İtalya, kapitülasyonların kaldırılması konusunda Osmanlı’ya yardım edecek.
Trablusgarp ve Bingazi’nin Duyun-u Umumiye İdaresi’ne ödediği borçları İtalya ödeyecek.
Trablusgarp ve Bingazi dini bakımdan Osmanlı halifesine bağlı kalacak.

Sonuçları:

Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’da toprağı kalmamıştır.
İtalya Ege Denizi’ne yerleşmiştir.
İtalya Doğu Akdeniz’de önemli bir güç olmuştur.
Osmanlı Devleti’nin zayıfladığı anlaşılmıştır.
Oniki Ada geri alınamamış.

Not 1: Uşi Antlaşması, halifelik makamının kullanılması yönü ile 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması’na benzer.
Not 2: Oniki Ada, Sevr’de ve Lozan’da İtalya’ya bırakılmıştır. II.Dünya Savaşı’ndan sonra İtalya, Oniki Ada’yı Yunanistan’a vermiştir (1947).

BALKAN SAVAŞLARI (1912-1913)

1.Balkan Savaşı Öncesi Sınırlar

Nedenleri:

Balkan devletlerinin kendi arasında Osmanlı’ya karşı ittifak yapması ve Osmanlı Devleti topraklarını ele geçirmek istemeleri.
Rusya’nın Balkanlar’da takip ettiği politika.
Rusya’nın Boğazlar’a yerleşme planı.
Rusya ve İngiltere arasında yapılan Reval Görüşmeleri (1908).
Trablusgarp Savaşı’nın çıkması (1911).

I.Balkan Savaşı (1912)Formül: Ka Sa Ba Ya

Karadağ'ın Osmanlı'ya savaş açmasıyla başlamıştır.
Karadağ'dan sonra Sırbistan, Bulgaristan ve Yunanistan Osmanlı Devleti’ne savaş açmıştır.
Bulgar ordusu, Edirne’yi kuşatmış, Kırklareli ve Lüleburgaz’ı da alıp Çatalca’ya kadar ilerlemiştir.
Yunanlar Ege adalarına asker çıkarmıştır.
Osmanlı Devleti, Osmanlı ordusu içindeki siyasi çekişmeler yüzünden savaşı kaybetmiştir.
Osmanlı Devleti Londra Barış Antlaşması’nı imzalamıştır.

Londra Antlaşması (1913)

              Osmanlı’nın Batı sınırı Midye-Enez hattı olacak.
              Yunanistan; Selanik, Güney Makedonya ve Girit’i alacak.
              Bulgaristan; Kavala, Dedeağaç ve bütün Trakya’yı alacak.
              Sırbistan; Orta ve Kuzey Makedonya’yı alacak.
              Arnavutluk ve Ege adalarının geleceği büyük devletlere bırakılacak.

1.Balkan Savaşı Sonrası Sınırlar

I.Balkan Savaşı’nın Sonuçları:

Arnavutluk savaş sırasında bağımsızlığını ilan etmiştir.
Arnavutluk, Balkanlar’da Osmanlı’dan ayrılan son devlet olmuştur.
Londra Görüşmeleri devam ederken Bâb-ı Âlî Baskını gerçekleşmiştir (1913).
Bulgaristan Ege Denizi’ne ulaşmıştır.
Osmanlı Devleti’nin batıda yalnızca Bulgaristan’la sınırı kalmıştır.
Osmanlıcılık fikri sona ermiştir.
Balkanlar’dan kaçan Türkler Anadolu’ya göç etmiştir.
M.Kemal’in; “Ordu siyasete karışmamalıdır” sözünün doğruluğu anlaşılmıştır.

Not :       Arnavutluk, Balkanlar’da Osmanlı’dan ayrılarak bağımsız olan son devlettir.

II.Balkan Savaşı (1913)

Nedenleri:

Bulgaristan’ın çok güçlenmesi.
Osmanlı Devleti’nden alınan Balkan topraklarının paylaşılamaması.
Balkanlar’daki tüm devletler Bulgaristan’a saldırmıştır.
Daha sonra cephe değişmiş, Bulgaristan ile Romanya, Yunanistan ile Sırbistan arasında savaş olmuştur.
Osmanlı Devleti Edirne ve Kırklareli’yi geri almıştır.
Bulgaristan mağlup olmuştur.
Balkan devletleri, aralarında Bükreş Antlaşması’nı imzalayarak savaşa son vermiştir (10 Ağustos 1913).
Antlaşmaya göre Bulgaristan; Yunanistan, Sırbistan ve Romanya’ya toprak vermiştir.
Osmanlı Devleti’nin II.Balkan Savaşı sonunda imzaladığı antlaşmalar şunlardır:

2.Balkan Savaşı Sonrası Sınırlar

1) İstanbul Antlaşması (29 Eylül 1913 - Bulgaristan ile imzalanmıştır )

Kırklareli, Dimetoka ve Edirne Osmanlı’da kalacak.
Meriç Nehri batı ile sınır olacak.
Bulgaristan’daki Türkler dört yıl içinde göç edebilecek.
Bulgaristan’da kalan Türkler din ve mezhep hürriyetinden yararlanabilecek.
Türkler’in okuduğu ilk ve orta dereceli okullarda eğitim dili Türkçe olacak.
Türkler’in mülkiyet hakkına saygılı olunacak.

2) Atina Antlaşması (14 Kasım 1913 Yunanistan ile imzalanmıştır)

Girit; Yunanistan’a bırakılacak.
Yunanistan’da kalan Türkler’in hakları güvence altına alınacak.
Ege adalarının geleceğini büyük devletler belirleyecek.

3) İstanbul Antlaşması (13 Mart 1914 Sırbistan ile imzalanmıştır)

              Sırbistan’da kalan Türkler’in hakları güvence altına alınacaktır.

Not 1:     Osmanlı Devleti’nin Sırbistan ile sınırı olmadığından antlaşmada sınır problemi yaşanmamıştır.
Not 2:     İmroz, Bozcaada, Meis ve Kaş adaları dışındaki tüm adalar Yunanistan’a verilmiştir.

I.DÜNYA SAVAŞI

Nedenleri:

              1. Avrupalı devletlerin sömürgecilik faaliyetleri, hammadde ve pazar rekabeti.

              2. Almanya ve İtalya’nın sömürgeciliğe başlamaları.

              3. İngiltere ve Fransa’nın, Almanya’ya karşı silahlanmaya başlaması.

              4. Rusya’nın ideallerini gerçekleştirme isteği.

              5. Balkanlar’da Slav - Germen çekişmesi.

              6. Fransız İhtilali’nin doğurduğu milliyetçilik akımı.

              7. Fransa’nın Alsace-Loraine’i Almanya’dan almak istemesi.

              8. Avusturya-Macaristan prensinin Saraybosna’da bir Sırp milliyetçi tarafından öldürülmesi (28 Haziran 1914).

M.Kemal Cephede

I.Dünya Savaşı’nda Oluşan Bloklar

              İttifak (Bağlaşma) Bloğu                                        İtilaf(Anlaşma)Bloğu

              Almanya                                                                    İngiltere

              Avusturya-Macaristan İmp.                                 Fransa

              Osmanlı Devleti                                                     Rusya

              İtalya---------------------------------->                           İtalya

              Bulgaristan                                                            ABD

                                                                                                 Romanya

                                                                                                 Japonya

                                                                                                 Yunanistan

Not 1:     İtalya, İttifak grubunda iken Antalya ve çevresinin kendisine bırakıldığı gizli Londra Antlaşması ile İtilaf Grubu’na geçmiştir.

Not 2:     Bulgaristan Çanakkale Savaşı’ndan sonra İttifak Grubu’na katılmıştır.

Osmanlı Devleti’nin I.Dünya Savaşı’na Girme Nedenleri

1. İttihatçıların Almanlar’a sempati duyması.

              2. Alman desteği ile devletin kurtulacağına inanılması.

              3. Osmanlı Devleti’nin Almanya ile gizli bir anlaşma yapması (2 Ağustos 1914).

              4. Osmanlı Devleti’nin siyasi yalnızlıktan kurtulmak istemesi.

              5. Osmanlı Devleti’nin, İngiltere ve Fransa’nın ekonomik baskılarından kurtulmak istenmesi.

              6. Osmanlı Devleti’nin kaybettiği toprakları geri almak istemesi.

              7. Osmanlı coğrafyasının jeopolitik önemi.

Goben Savaş Gemisi

Almanya’nın Osmanlı Devleti’ni I.Dünya Savaşı İçine Çekme Nedenleri

              1. Almanya’nın halifelik makamını kullanarak İngiliz ve Fransız sömürgelerindeki müslümanları ayaklandırmak istemesi.

              2. Almanya’nın yeni cepheler açarak İtilaf devletlerinin kendi üzerindeki baskısını hafifletmek istemesi.

              3. Almanlar’ın, İngilizler’in Osmanlı toprakları üzerinden geçen Uzak Doğu sömürge yollarını ele geçirmek istemesi.

              4. Almanya’nın Musul-Kerkük petrollerinden yararlanmak istemesi.

              5. Almanya’nın, İtilaf devletlerinin Boğazlar yoluyla Rusya’ya yardım göndermesini önlemek istemesi.

              6. Almanlar’ın İngilizler’den kaçan Goben ve Breslav adlı gemileri Osmanlı Devleti’ne sığınmıştır.

              7. Osmanlı, gemileri satın aldığını açıklamış ve gemilerin adlarını Yavuz ve Midilli olarak değiştirmiştir.

              8. Bu gemiler, Rusya’nın Sivastopol ve Odesa limanlarını bombalamıştır.

              9. Ruslar Karadeniz sahillerine ve Doğu Anadolu'ya saldırmıştır.

OSMANLI DEVLETİ’NİN I.DÜNYA SAVAŞI’NDA SAVAŞTIĞI CEPHELER

          Topraklarımızda Savaştığımız Cepheler     Topraklarımız Dışında Savaştığımız Cepheler

          1. Kafkas Cephesi                                        1.Makedonya

          2. Kanal Cephesi                                         2.Galiçya Cephesi

          3. Filistin-Suriye Cephesi                             3.Romanya

          4. Irak Cephesi

          5. Çanakkale Cephesi

          6. Hicaz-Yemen Cephesi

Kafkas Cephesi

Cephenin Açılma Nedenleri :

          1. İttihatçıların Orta Asya’daki Türkler’i birleştirme ve Hindistan’a kadar toprakları genişletme isteği.

          2. Almanlar’ın Bakû petrollerini ele geçirmek için Osmanlı’yı kışkırtması.

          3. Ruslar’ın Doğu Anadolu’ya saldırmasıyla mücadele başlamıştır (1 Kasım 1914).

          4. Enver Paşa Sarıkamış’ta Ruslar’a karşı cephe açmıştır.

          5. 90.000 asker Allahuekber Dağları’nda soğuktan donarak şehit olmuştur (Sarıkamış Faciası).

          6. Ruslar, Doğu Anadolu’yu işgal etmiştir.

          7. M.Kemal Muş ve Bitlis’i Ruslar’dan geri almıştır (1914).

          8. Rusya’da Bolşevik İhtilali çıkmıştır (1917).

          9. Rusya Brest Litowsk Antlaşması ile I.Dünya Savaşı’ndan çekilmiş; Kars, Ardahan ve Batum’u Osmanlı Devleti’ne bırakmıştır (3 Mart 1918).

Kanal Cephesi

Cephenin Açılma Nedenleri :

          1. Osmanlı Devleti’nin Mısır’ı İngilizler’den geri alma düşüncesi.

          2. Osmanlı Devleti’nin, İngilizler’in Uzak Doğu sömürgeleriyle olan bağlantısını kesmek ve Süveyş Kanalı’nı ele geçirmek istemesi.

          3. Cephede mücadele 3 Şubat 1915’te başlamıştır.

          4. Almanya’nın desteği ile iki kez harekat düzenlenmiştir.

          5. Osmanlı Devleti başarılı olamamıştır (1916).

Suriye ve Filistin Cephesi

Cephenin Açılma Nedeni :

          1. Osmanlı Devleti’nin İngilizler’in Süveyş’ten kuzeye doğru ilerleyişini durdurmak istemesi.

          2. İngilizler Halep’e kadar ilerlemiştir (1918).

          3. Yıldırım Orduları Komutanı M.Kemal Paşa, İngilizler’i Halep’in kuzeyinde durdurmuştur.

          4. Misak-ı Milli’nin Suriye sınırı çizilmiştir.

Irak Cephesi

Cephenin Açılma Nedenleri :

          1. İngilizler’in Rusya’ya yardım ulaştırmak istemesi.

          2. İngilizler’in Musul-Kerkük petrollerine sahip olmak istemesi.

          3. İngilizler’in Hint deniz yolunun güvenliğini sağlamak istemesi.

          4. İngilizler’in Basra’ya çıkarma yapmasıyla başlamıştır.

          5. Türk ordusu Kut-ül Amare’de başarılı olmuş ise de, İngilizler Bağdat’ı ele geçirmiştir (11 Mart 1917).

Seyit Çavuş Çanakkale Cephesi 215 okkalık top güllesi ile

Çanakkale Cephesi

Cephenin Açılma Nedenleri :

          1. İtilaf Devletleri’nin Rusya’ya yardım göndermek istemesi.

          2. İtilaf Devletleri’nin Boğazlar’ı ele geçirerek, Osmanlı’nın İttifak Devletleri ile bağlantısını kesmek ve Osmanlı’yı saf dışı etmek istemesi.

          3. İtilaf Devletleri’nin Balkan devletlerini yanlarına çekmek istemesi.

          4. Osmanlı’nın Kafkas ve Kanal cephelerinden çekilmesinin sağlanmak istenmesi.

          5. İngiliz ve Fransız donanmaları Çanakkale Boğazı’na saldırmış, savaş başlamıştır (19 Şubat 1915).

          6. Mayınlı boğazlardan İtilaf Devletleri geçememiştir.

          7. İtilaf Devletleri Gelibolu Yarımadası’na ve boğazın iki yakasına asker çıkarmıştır.

          8. Türk askeri Gelibolu, Conkbayırı, Anafartalar’da başarı elde etmiştir M.Kemal bu cephede başarılar kazanmıştır.

          9. Düşman askerleri sekiz ay sonra savaştan çekilmek zorunda kalmıştır (9 Ocak 1916).

Çanakkale Savaşı’nın Sonuçları :

          1. I.Dünya Savaşı’nda Osmanlı, yalnız bu cephede başarılı olmuştur.

          2. Çanakkale Savaşı, I.Dünya Savaşı’nın uzamasına neden olmuştur.

          3. 500.000 insan ölmüştür.

          4. M.Kemal; önce albay, daha sonra da general olmuş, yurt içinde ve dışında tanınmıştır.

          5. Bulgaristan İttifak Devletleri yanında savaşa katılmıştır.

          6. Rusya’da Bolşevik İhtilali olmuş, SSCB kurulmuştur.

          7. Kafkas Cephesi kapanmıştır.

          8. Zafer, tutsak milletlere bağımsızlık mücadelesinde bir örnek oluşturmuştur.

Hicaz-Yemen Cephesi

Cephenin Açılma Nedeni :

          1. Osmanlı Devleti’nin kutsal yerleri İngilizler’den korumak istemesi.

          2. İngilizler Araplar’ı Osmanlı aleyhine kışkırtmıştır.

          3. Fahrettin Paşa İngilizler’le ve Mekke Emiri Şerif Hüseyin ile mücadele etmiş, başarılı olunamamıştır.

Galiçya, Romanya ve Makedonya Cephesi

Cephenin Açılma Nedeni :

          1. Osmanlı Devleti’nin; müttefiklerine (özellikle Almanlar’a) yardım etmek istemesi.

          2. Osmanlı; Rusya, Romanya ve Fransa ile mücadele etmiş, fakat başarılı olamamıştır.

Not 1: M.Kemal; Kafkas, Çanakkale ve Suriye-Filistin cephelerine katılmıştır.

Not 2: Kafkas ve Kanal cepheleri taarruz cepheleridir ve bu cephelerin açılmasında Almanya’nın isteği etkili olmuştur. Kanal cephesinde Almanlar cephane yardımı da yapmışlardır.

Not 3: Osmanlı Devleti Galiçya, Romanya ve Makedonya Cephesi’nde kendi sınırları dışında savaşmıştır.

Not 4: Brest-Litowsk Antlaşması ile Osmanlı Devleti, Berlin Antlaşması ile Rusya'ya verdiği Kars, Ardahan ve Batum'u geri almıştır.

Not 5: Osmanlı'nın kazandığı tek cephe Çanakkale'dir.

Not 6: Başta kazanılmaya çalışılıp kaybedilen cephe Irak'tır.

OSMANLI DEVLETİ’Nİ PAYLAŞMAK İÇİN İMZALANAN GİZLİ ANTLAŞMALAR

Formül: Ba L Po Sa Sı Mı

? Boğazlar Antlaşması (1915)

             İngiltere, Fransa ve Rusya arasında imzalanmıştır.

             İstanbul ve Boğazlar, Rusya’ya bırakılmıştır.

Londra Antlaşması (1915)

             İngiltere, Fransa, Rusya ve İtalya arasında imzalanmıştır.

             İtalya’ya Antalya ve çevresi ile Oniki Adalar bırakılmıştır.

             İtalya bu antlaşmadan sonra İtilaf Grubu’na katılmıştır.

Ž Petrograt Protokolü (1916)

             İngiltere, Fransa, Rusya ve İtalya arasında imzalanmıştır.

             Rusya’ya Boğazlar’a ek olarak Van, Erzurum, Bitlis ve Trabzon’a kadar olan Doğu Karadeniz bölgesi bırakılmıştır.

Sykes-Picot Antlaşması (1916)

             İngiltere ve Fransa arasında, İtalya’dan gizli olarak yapılmıştır.

             Rusya; Doğu ve Kuzeydoğu Anadolu’nun kendisine verilmesi şartı ile bu anlaşmayı kabul etmiştir.

             Fransa’ya; Adana, Hatay, Suriye kıyıları ve Lübnan bırakılmıştır.

             İngiltere’ye Musul hariç Irak bırakılmıştır.

             Suriye’nin diğer bölgeleri ile Musul ve Ürdün’ü kaplayan bölgede Büyük Arap Krallığı kurulması kararı alınmıştır.

             Arap Krallığı İngiliz ve Fransız himayesinde olacaktır.

             Özerk bir Filistin Devleti kurulacaktır.

             Bu antlaşma ile Araplar, İngilizler’in yanında Osmanlı’ya karşı savaşmıştır.

Not : Antlaşmanın İtalya’dan gizli yapılmasında, İtalya’nın aktif olarak I.Dünya Savaşı’na katılmaması etkili olmuştur.

Saint-Jean De Maurienne Antlaşması (19 Nisan 1917)

             İtalya, kendisinden gizli olarak imzalanan Sykes Picot Antlaşması’na tepki göstermiştir.

             Konya, Antalya, Aydın ve İzmir çevresi İtalya’ya bırakılmıştır.

� Mc Mahon Antlaşması

             İngilizler Araplar’ı Osmanlı aleyhine kışkırtmıştır.

             Araplar'a Büyük Arap Krallığı kurma sözü verilmiştir.

Not 1: Rusya’da Bolşevik İhtilali olmuştur. Bunun üzerine İtilaf Devletleri Rusya’ya bırakılan toprakların yarısında Özerk Kürt Devleti oluşturmayı, diğer yarısını da Ermenistan’a vermeyi kararlaştırmışlardır.

Not 2: Bolşevik Rejimi gizli antlaşmaları açıklayınca, gizli antlaşmalar uygulanma zemini bulamamıştır.

Not 3: Gizli Antlaşmalara tepki olarak Wilson İlkeleri yayınlanmıştır.

WILSON İLKELERİ

              ABD Başkanı Wilson, gelecekte yapılacak barışın ilkelerini açıklamıştır (8 Ocak 1918).

Buna göre:

              1. Yenen devletler, yenilen devletlerden toprak ve tazminat almayacak.

              2. Devletlerarasında gizli herhangi bir antlaşma yapılmayacak, antlaşmalar açık olarak yapılacak.

              3. Devletlerarasında eşitlik sağlanacak, uluslararası ekonomik engeller kaldırılacak.

              4. Ülkeler arasında silahlanma yarışına son verilecek.

              5. Alsace – Loraine Fransa’ya geri verilecek.

              6. İşgal edilen Rus toprakları boşaltılacak.

              7. Belçika yeniden kurulacak.

              8. Uluslararası anlaşmazlıkları barış yoluyla çözmek için Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) kurulacak.

              9. Boğazlar her devlete açık olacak.

              10. Türk egemenliği altında yaşayan diğer milletlere kendini yönetme hakkı verilecek.

              11. Osmanlı Devleti’nin Türk bölgelerine egemenlik hakkı verilecek.

Not 1:    İtilaf Devletleri toprak elde etmek için Paris Barış Konferansı’nda manda ve himaye fikrini ortaya atmıştır.

Not 2:   İtilaf Devletleri Wilson İlkeleri’ne ters düşmemek için Mondros Antlaşması’na 7. ve 24. maddeleri koymuşlardır.

ATEŞKES ANTLAŞMALARI

Formül: Bi ------ Se Ma Ve R

              Rusya; Brest-Litowsk Antlaşması ile (3 Mart 1918).

              Bulgaristan Selanik Antlaşması ile (29 Eylül 1918).

              Osmanlı Devleti Mondros Ateşkes Antlaşması ile (30 Ekim 1918).

              Avusturya Villa Gusti Antlaşması ile (3 Kasım 1918).

              Almanya ise Rethondes Antlaşması ile (11 Kasım 1918) savaştan çekilmişlerdir.

I.DÜNYA SAVAŞI’NI BİTİREN BARIŞ ANTLAŞMALARI

Formül: Ve Sa Na T Sa

              Savaşı bitiren barış antlaşmalarının metni Paris Barış Konferansı’nda hazırlanmıştır (18 Ocak 1919).

? Versailles Barış Antlaşması (28 Haziran 1919) Almanya ile imzalanmıştır.

              Almanya;

              Alsace-Loraine’i Fransa’ya bırakmıştır.

              Bir kısım topraklarını Belçika ile yeni kurulan Litvanya, Polonya ve Çekoslovakya’ya bırakmıştır.

              Sömürgeleri galip devletler arasında paylaşılmıştır.

              Avusturya ile haberleşmeme sözü vermiştir.

              Zorunlu askerlik kaldırılmıştır.

              Ağır silahlara sahip olması yasaklanmıştır.

              Savaş tazminatı ödemeyi kabul etmiştir.

Saint-Germain Barış Antlaşması (10 Eylül 1919) Avusturya ile imzalanmıştır.

              Avusturya-Macaristan İmparatorluğu iki ayrı devlet olmuştur.

              Avusturya; Macaristan, Yugoslavya ve Çekoslovakya’nın bağımsızlığını tanımıştır.

              Avusturya’da zorunlu askerlik kaldırılmıştır.

              Avusturya, Milletler Cemiyeti’nin onayını almadan Almanya ile birleşmemeyi kabul etmiştir.

Ž Neuilly Barış Antlaşması (27 Kasım 1919) Bulgaristan ile imzalanmıştır.

              Bulgaristan;

              Güney Dobruca’yı Romanya’ya, Batı Trakya’yı Yunanistan’a, bir kısım topraklarını ise Yugoslavya’ya bırakmıştır.

              Bulgaristan’da zorunlu askerlik kaldırılmıştır.

              Deniz ve hava kuvveti bulunmayacak, orduda asker sayısı 25.000 kişiyi geçmeyecek.

Trianon Barış Antlaşması (4 Haziran 1920) Macaristan ile imzalanmıştır.

              Macaristan;

              Topraklarının büyük kısmını Romanya, Çekoslovakya ve Yugoslavya’ya bırakmıştır.

              Macaristan’da zorunlu askerlik kaldırılmıştır.

              Deniz ve hava kuvvetleri bulunmayacaktır.

Sevr Barış Antlaşması (10 Ağustos 1920) Osmanlı Devleti ile imzalanmıştır.

              Mebusan Meclisi kapalı olduğundan anlaşma onaylanmamış ve uygulanamamıştır.

              Osmanlı Devleti'nin inzaladığı son antlaşmadır.

Sevr Görüşmelerini yapan Damat Ferit Paşa ve Osmanlı heyeti

Not 1:     Versailles Antlaşması, II.Dünya Savaşı’nın nedeni olmuştur.

Not 2:     Saint-Germain Antlaşması ile Avusturya-Macaristan İmparatorluğu iki ayrı devlet olmuştur.

Not 3:    Neuilly Antlaşması ile Bulgaristan’ın Ege Denizi ile bağlantısı kesilmiştir.

Not 4:    Tarianon Antlaşması, ileride çıkacak azınlıklar meselesinin zeminini hazırlamıştır.

Not 5:     Sevr Antlaşması Osmanlı’nın imzaladığı son antlaşmadır, Mebusan Meclisi dağıtıldığından onaylanmamış ve uygulanmamıştır.

I.DÜNYA SAVAŞI’NIN SONUÇLARI

              1. Savaştan en karlı devlet İngiltere çıkmış ve Avrupa’nın bir numaralı devleti olmuştur.

              2. Fransa, Almanya’nın etkisinden kurtularak ikinci güçlü devlet haline gelmiştir.

              3. İtalya, Avusturya’dan toprak almış ve Oniki Adalar’a hakim olmuştur.

              4. Rus, Alman, Avusturya-Macaristan ve Osmanlı imparatorlukları yıkılmış yeni milli devletler kurulmuştur.

              5. Litvanya, Letonya, Estonya, Finlandiya, Yugoslavya, Çekoslovakya, Polonya, Macaristan, SSCB kurulan yeni devletlerdir.

              6. Avrupa’da denge boşluğu meydana gelmiştir.

              7. Yenilen devletlerde rejim değişikliği olmuştur.

              8. Dünya barışını sağlamak için merkezi Cenevre’de olan Milletler Cemiyeti kurulmuştur.

              9. Sömürgeciliğin yerini manda ve himayecilik almıştır.

              10. Sınırlar çizilirken “milliyetçilik” ilkesi dikkati alınmadığından “azınlıklar” meselesi çıkmıştır.

              11. I.Dünya Savaşı’nı bitiren antlaşmalar II.Dünya Savaşı’nın zeminini hazırlamıştır.

BARIŞIN DEVAMINI SAĞLAMA ÇABALARI

Formül: Me Le K

? Milletler Cemiyeti (10 Ocak 1920)

              Paris Konferansı’nda Milletler Cemiyeti’nin kurulması kararlaştırılmıştır.

              Versailles Antlaşması’ndan sonra Cenevre’de resmen kurulmuştur.

              Cemiyet yalnızca büyük devletlerin çıkarlarını korumuş, güvenilirliğini yitirmiştir.

Antlaşması (1 Aralık 1925)

              Fransa’nın Almanya’ya olan güvensizliği sonucu imzalanmıştır.

              Antlaşma Fransa, Almanya, İngiltere, İtalya, Belçika, Polonya ve Çekoslovakya arasında imzalanmıştır.

              Anlaşmazlıkların barış yoluyla ve Milletler Cemiyeti aracılığıyla çözülmesi kararlaştırılmıştır.

Ž Kellog Paktı (27 Ağustos 1928)

              Antlaşma ABD, Almanya, İngiltere, İtalya, Belçika, Polonya, Japonya ve Çekoslovakya arasında Paris’te imzalanmıştır.

l. Dünya Savaşı İstatistikleri

Ülkeler

Toplam
Asker Sayısı

Ölü Sayısı

Yaralı

Kayıp

Toplam Kayıp

Kayıpların Asker
Sayısına Oranı %

İtilaf Devletleri

Rusya

12,000,000

1,700,000

4,950,000

2,500,000

9,150,000

76.3

Fransa

8,410,000

1,357,800

4,266,000

537,000

6,160,800

76.3

İngiltere

8,904,467

908,371

2,090,212

191,652

3,190,235

35.8

İtalya

5,615,000

650,000

947,000

600,000

2,197,000

39.1

ABD

4,355,000

126,000

234,300

4,500

364,800

8.2

Japonya

800,000

300

907

3

1,210

0.2

Romanya

750,000

335,706

120,000

80,000

535,706

71.4

Sırbistan

707,343

45,000

133,148

152,958

331,106

46.8

Belçika

267,000

13,716

44,686

34,659

93,061

34.9

Yunanistan

230,000

5,000

21,000

1,000

17,000

11.7

Portekiz

100,000

7,222

13,751

12,318

33,291

33.3

Karadağ

50,000

3,000

10,000

7,000

20,000

40.0

Toplam

42,188,810

5,152,115

12,831,004

4,121,090

22,104,209

52.3

İttifak Devletleri

Almanya

11,000,000

1,773,700

4,216,058

1,152,800

7,142,558

64.9

Avusturya-Macaristan

7,800,000

1,200,000

3,620,000

2,200,000

7,020,000

90.0

Türkiye

2,850,000

325,000

400,000

250,000

975,000

34.2

Bulgaristan

1,200,000

87,500

152,390

27,029

266,919

22.2

Toplam

22,850,000

3,386,200

8,388,448

3,629,829

15,404,477

67.4

Genel Toplam

65,038,810

8,538,315

21,219,452

7,750,919

37,508,686

57.6

I. DÜNYA SAVAŞI SONUNDA
OSMANLI DEVLETİ

MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI

Nedenleri:

             Wilson İlkeleri’ne güvenilmesi.

             Bulgaristan’ın I.Dünya Savaşı’ndan çekilmesi.

             İttihatçılar savaşın kaybedilmesinin sorumluluğu kendi üstlerine kalacağından ülkeyi terk etmişlerdir.

             Ahmet İzzet Paşa Kabinesi İtilaf Devletleri’nden ateşkes yapılmasını istemiştir.

             Limni Adası’nın Mondros Limanı’nda Osmanlı Devleti Bahriye Nazırı Rauf Orbay ile İngiliz Amirali Calthrope arasında Mondros Ateşkes Antlaşması imzalanmıştır.

a) Osmanlı Devleti’nin Egemenliğini Kısıtlayan Hükümler:

             Boğazlar tüm devletlere açık olacak ve İtilaf Devletleri tarafından işgal edilecek.

             İtilaf Devletleri, kendi güvenliklerini tehdit edecek bir durumda herhangi bir stratejik noktayı işgal edebilecek (7.madde).

             Vilâyât-ı Sitte’de (Altı il; Erzurum, Van, Harput, Diyarbakır, Bitlis, Sivas) bir karışıklık çıkarsa, İtilaf Devletleri buraları işgal edebilecek (24.Madde).

             Bütün haberleşme-ulaşım araç ve gereçleri İtilaf Devletleri’nin kontrolüne verilecek.

b) Askeri Hükümler:

             Güvenliği sağlayacak askerden fazlası terhis edilecek.

             İtilaf Devletleri ve Ermeni esirleri serbest bırakılacak.

             Türk askerleri İtilaf Devletleri’nin kontrolünde kalacak.

             Hicaz, Yemen, Suriye, Irak ve Trablusgarp’taki Türk subay ve askerler en yakın İtilaf devletine teslim edilecek.

c) Ekonomik Hükümler:

             Toros Tünelleri İtilaf Devletleri tarafından işgal edilecek.

             Tüm demiryolları ve donanma gücü İtilaf Devletleri’nin kontrolüne bırakılacak, gemiler limanlarda tutuklu kalacak.

             Silah, cephane ve orduya ait tüm mallar İtilaf Devletleri’nin kontrolüne bırakılacak.

             Yer altı ve yerüstü zenginlik kaynakları İtilaf Devletleri’nin kontrolüne bırakılacak.

             Ülkenin ihtiyaç fazlası kömür, akaryakıt ve deniz gereçleri dışarıya satılmayacak.

Mustafa Kemal
30 Ekim 1918'de Mondros
Mütarekesinin imzalanması ile
savaşın sona ermesi üzerine 7.Ordu
Komutanlığı uhdesinde olarak
Yıldırım Orduları Grup Komutanlığı
Liman Von Sanders Paşa'dan devraldı.

Mondros Antlaşması’nın Sonuçları:

             Osmanlı Devleti fiilen sona ermiştir.

             İttihat ve Terakki Partisi, adını Teceddüt Partisi olarak değiştirmiş ve kendini feshetmiştir.

             Ermeniler korumaya alınmış ve doğuda bir Ermeni Devleti kurma zemini hazırlanmıştır (24.madde).

             Antlaşmanın 7. maddesi Osmanlı topraklarının işgalini kolaylaştırmıştır.

             İlk olarak İngilizler Musul’u işgal etmiştir (3 Kasım 1918). Ardından Urfa, Antep ve Maraş’a girmişlerdir.

             İtilaf Devletleri’nin donanmaları İstanbul önlerine gelmiştir (13 kasım 1918).

             İşgallere karşı Türk milleti tarafından direniş cemiyetleri kurulmuştur.

             Azınlıklar da işgalleri kolaylaştırmak için zararlı cemiyetleri kurmuştur.

             M.Kemal Suriye-Filistin Cephesi’nde iken, yabancı işgaline açık bırakan maddelere tepki göstermiştir.

             İstanbul Hükümeti, Yıldırım Orduları Grubu’nu ve VII.Ordu Karargâhı’nı kaldırmış, M.Kemal’i Harbiye Nezareti’ne almıştır.



Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan Sonra İşgal Edilen Yerler

             İngiltere          Fransa          İtalya           Yunanistan

             Musul              Adana           Antalya        İzmir

             Urfa                 Urfa              Kuşadası

             Antep              Antep            Fethiye

             Maraş             Maraş            Bodrum

             Batum            Mersin            Marmaris

             Kars                Dörtyol           Konya

             Samsun

             Merzifon

Not:      İngiltere, Mondros'tan sonra işgal ettiği Urfa, Antep ve Maraş'ı Paris Barış Konferansı'nda; Fransa’ya bırakmıştır.

PARİS BARIŞ KONFERANSI (18 Ocak 1919)

              I.Dünya Savaşı’nı sona erdirecek barış antlaşmaların metninin hazırlanması için toplanılmıştır.

              İtilaf Devletleri; Araplar’ı, Ermeniler’i ve Rumlar’ı Osmanlı toprakları üzerinde çoğunlukta oldukları yerleri ispat etmeye çağırmıştır.

              Konferansta pek çok sahte belge kullanılmıştır.

              Wilson İlkeleri’ne ters düşmemek için manda ve himaye düşüncesi kabul edilmiştir.

              İzmir ve çevresi ile İstanbul’a kadar Doğu Trakya Yunanlar’a bırakılmıştır.

              Batı Akdeniz İtalya’ya bırakılmıştır.

              Doğu Anadolu’da bir Ermeni Devleti kurulması kararlaştırılmıştır.

              Urfa, Antep, Maraş ve Suriye ile Lübnan Fransa’nın mandasına verilmiştir.

              Irak ve Filistin İngilizler’in mandasına verilmiştir.

Önemi: İtilaf Devletleri arasında ilk kez anlaşmazlık çıkmıştır.

Not 1:    Gizli antlaşmalarla İtalyanlar’a bırakılan İzmir ve çevresi, İngiltere’nin karşısında güçlü bir devlet görmek istememesi nedeniyle Yunanlar’a bırakılmıştır.

Not 2:     ABD, Monroe Doktrini’ne uyarak Avrupa’ya müdahale etmemiştir.

İZMİR'İN İŞGALİ (15 Mayıs 1919)

   Yunanlar İzmir ve çevresinde Rum nüfusunun Türkler’den fazla olduğunu iddia etmiştir.

   Yunanlar’ın iddiası çürütülmüştür.

   Yunanlar Avrupalı devletlerin de desteğini alarak İzmir’i işgal etmiştir (15Mayıs 1919).

   Hasan Tahsin adında bir gazeteci Yunanlar’a ilk kurşunu atarak Milli Mücadele’yi başlatmıştır.

   Yunanlar kısa sürede Gediz ve Menderes vadilerini işgal etmiş Manisa ve Aydın’a kadar ilerlemişlerdir.

   Yunanlar’ı Aydın’dan sonra Demirci Mehmet Efe, Salihli yakınlarında da Çerkez Ethem durdurmuştur.

   Halk, asker, efeler ve eskiden eşkıyalık yapan bazı kişiler tarafından direniş cemiyetleri kurulmuş ve Kuva-yı Milliye birlikleri oluşturulmuştur.

CEMİYETLER

   A) Zararlı Cemiyetler     ,      B) Yararlı Cemiyetler

   Azınlık Cemiyetleri                   Milli Varlığa Düşman Cemiyetler   (Milli Cemiyetler)

   Etnik-i Eterya Cemiyeti                             Kürt Teali Cemiyeti                                         Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti

   Mavri Mira Cemiyeti                                Teali İslam Cemiyeti                                       İzmir Müdafaa-i Hukuk-u Osmaniye Cemiyeti

   Rum Pontus Cemiyeti                               Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası             İzmir Redd-i İlhak Cemiyeti

   Hınçak-Taşnak Cemiyeti                          Hürriyet ve İtilaf Fırkası                                 Kilikyalılar Cemiyeti

   Alyans İsrailit Cemiyeti                            İngiliz Muhipleri Cemiyeti                               Trabzon Muhafaza-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti

                                                    Wilson Prensipleri Cemiyeti                           Trabzon Havalisi Adem-i Merkeziyet Cemiyeti

                                                                                                         Doğu Anadolu (Şark Vilayetleri) Müdafaa-i Hukuk

                                                                                                         Milli Kongre Cemiyeti

A) Zararlı Cemiyetler

a) Azınlık Cemiyetleri

M Etnik-i Eterya Cemiyeti

   İlk kurulduğunda Yunanistan’a bağımsızlığını kazandırmak amacıyla kurulmuştur (1814).

   Girit İsyanı’na neden olmuşlardır (1896).

   I.Dünya Savaşı’nda ise Rumlar’ın yaşadığı tüm toprakları Yunanistan’a katarak eski Bizans’ı canlandırmayı amaçlamışlardır.

M Mavri Mira Cemiyeti

   İzmir ve çevresi ile Doğu Trakya’yı Yunanistan’a katmak için kurulmuştur.

   İstanbul’daki Rum Patrikhanesi bu cemiyetin başkanlığını çekmiştir.

M Rum Pontus Cemiyeti

   Trabzon Rum İmparatorluğu’nu tekrar kurmak amacı ile Rumlar tarafından kurulmuştur.

M Taşnak ve Hınçak Cemiyeti

   Doğu Anadolu’da bağımsız bir Ermeni Devleti kurmak amacı ile Ermeniler tarafından kurulmuştur.

M Alyans İsrailit Cemiyeti

   İstanbul’daki Yahudi gençler tarafından kurulmuştur.

   Filistin'den Elazığ’a kadar uzanan Büyük İsrail Devleti’ni kurmayı amaçlamışlardır.

   Not :Azınlıkların kurduğu cemiyetlerin çalışmalarında Rum ve Ermeni kiliseleri etkili olmuştur.

b) Milli Varlığa Düşman Cemiyetler

L Kürt Teali Cemiyeti

   İngilizler’in yardımıyla İstanbul’da kurulmuştur.

   Wilson İlkeleri’nden yararlanarak doğuda bir Kürt Devleti kurmak amaçlanmıştır.

   Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ile birleşmeyi reddetmiştir.

L Teali İslam Cemiyeti

   Ülkenin kurtuluşunu hilafet ve saltanatta görmüşlerdir.

   Anadolu’daki Milli Mücadele’yi engellemek için İstanbul’daki bazı müderrisler tarafından kurulmuştur.

L Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası

   İttihat ve Terakki karşıtlarından oluşmuştur.

   Padişaha bağlılığı savunmuşlardır.

   Meşrutiyet ve demokrasi ilkelerine bağlı siyaset takip etmişlerdir.

L Hürriyet ve İtilaf Fırkası

   İttihat ve Terakki’nin en büyük karşıtlarıdır.

   Mondros’tan sonra Milli Mücadele’ye karşı iç ayaklanmalarda öncü olmuşlardır.

L İngiliz Muhipleri Cemiyeti

   İngilizler’in parasıyla İstanbul’da kurulmuştur.

   İngiliz mandasını savunmuşlardır.

   Osmanlı Devleti tarafından desteklenmiştir.

L Wilson Prensipleri Cemiyeti

   Osmanlı Devleti’nin kurtuluşunun ancak ABD’nin mandası ile mümkün olabileceği savunulmuştur.-

   Cemiyetin kurucularından bir kısmı Kurtuluş Savaşı’nda Milli Mücadelecilere katılmıştır.

B) Yararlı (Milli) Cemiyetler

J Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti

   Trakya’nın Yunanlar’a verileceği endişesi ile Edirne’de kurulmuştur.

   Osmanlı Devleti parçalandığı takdirde Batı Trakya ile birleşerek, Trakya Cumhuriyeti’ni kurmayı amaçlamıştır.

   Mondros’tan sonra kurulan ilk direniş cemiyetidir (2 Aralık 1919).

   Lüleburgaz, Edirne kongrelerini düzenlemişlerdir.

J İzmir Müdafaa-i Hukuk-u Osmaniye Cemiyeti

   İzmir’in Yunanlar’a verilmesini engellemek amacı ile kurulmuştur.

   İttihatçı ve Bolşevik olmakla suçlanmışlar, düzenli bir cemiyet olamamışlardır.

J İzmir Redd-i İlhak Cemiyeti

   İzmir’in işgali üzerine kurulmuştur.

   I. ve II. Balıkesir Kongresi ile Alaşehir Kongresi’ni düzenlemişlerdir.

J Kilikyalılar Cemiyeti

   Adana ve çevresinin Ermeniler’e verilmesini engellemek ve Fransız işgalinden korumak için kurulmuştur.

J Trabzon Muhafaza-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti

   Trabzon ve çevresinde Pontus Rum Devleti’nin kurulmasını engellemek için kurulmuştur.

J Trabzon Havalisi Adem-i Merkeziyet Cemiyeti

   Trabzon ve çevresinde bağımsız bir Türk Devleti kurmak amacı ile kurulmuştur.

   İlk kurulduğunda padişaha bağlı iken daha sonra Milli Mücadele’ye katılmıştır.

J Doğu Anadolu (şark Vilayetleri) Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti

   Doğuda bağımsız bir Ermeni Devleti’nin kurulmasını engellemek için kurulmuştur.

   Cemiyet şu kararları almıştır:

   Kesinlikle Doğu Anadolu’dan göç edilmeyecek.

   Doğu illeri bir saldırıya uğrarsa birleşilecek.

   Bilim, din ve ekonomi alanında teşkilatlanılacak.

   Erzurum Kongresi'ni düzenlemişlerdir.

J Milli Kongre Cemiyeti

   Milli Talim ve Terbiye Cemiyeti tarafından kurulmuştur.

   Türkler’e karşı yapılan yanlış propagandaları basım ve yayım yoluyla dünyaya duyurmak amaçlanmıştır.

   “Kuva-yı Milliye” deyimini ilk kullanan cemiyettir.

MİLLİ CEMİYETLERİN ÖZELLİKLERİ

   Cemiyetlerin tabanını çoğunlukla eski İttihatçılar oluşturmuştur.

   Cemiyetlerde “Türklük” duygusu ön plandadır.

   Cemiyetler yalnız bulundukları bölgeleri kurtarmak için kurulmuştur.

   Genellikle basın ve yayın yoluyla mücadele etmişlerdir.

   Milli Cemiyetler; Sivas Kongresi’nde Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı ile birleştirilmiştir.

ATATÜRK

MUSTAFA KEMAL ATATÜRK (1881 - 1938)

        Mustafa Kemal Atatürk 1881 yılında Selânik'te Kocakasım Mahallesi, Islâhhâne Caddesi'ndeki üç katlı pembe evde doğdu. Babası Ali Rıza Efendi, annesi Zübeyde Hanım'dır. Baba tarafından dedesi Hafız Ahmet Efendi XIV-XV. yüzyıllarda Konya ve Aydın'dan Makedonya'ya yerleştirilmiş Kocacık Yörüklerindendir. Annesi Zübeyde Hanım ise Selânik yakınlarındaki Langaza kasabasına yerleşmiş eski bir Türk ailesinin kızıdır. Milis subaylığı, evkaf katipliği ve kereste ticareti yapan Ali Rıza Efendi, 1871 yılında Zübeyde Hanım'la evlendi. Atatürk'ün beş kardeşinden dördü küçük yaşlarda öldü, sadece Makbule (Atadan) 1956 yılına değin yaşadı.

ZÜBEYDE HANIM

        Küçük Mustafa öğrenim çağına gelince Hafız Mehmet Efendi'nin mahalle mektebinde öğrenime başladı, sonra babasının isteğiyle Şemsi Efendi Mektebi'ne geçti. Bu sırada babasını kaybetti (1888). Bir süre Rapla Çiftliği'nde dayısının yanında kaldıktan sonra Selânik'e dönüp okulunu bitirdi. Selânik Mülkiye Rüştiyesi'ne kaydoldu. Kısa bir süre sonra 1893 yılında Askeri Rüştiye'ye girdi. Bu okulda Matematik öğretmeni Mustafa Bey adına "Kemal" i ilave etti. 1896-1899 yıllarında Manastır Askeri İdâdi'sini bitirip, İstanbul'da Harp Okulunda öğrenime başladı. 1902 yılında teğmen rütbesiyle mezun oldu., Harp Akademisi'ne devam etti. 11 Ocak 1905'te yüzbaşı rütbesiyle Akademi'yi tamamladı. 1905-1907 yılları arasında Şam'da 5. Ordu emrinde görev yaptı. 1907'de Kolağası (Kıdemli Yüzbaşı) oldu. Manastır'a III. Ordu'ya atandı. 19 Nisan 1909'da İstanbul'a giren Hareket Ordusu'nda Kurmay Başkanı olarak görev aldı. 1910 yılında Fransa'ya gönderildi. Picardie Manevraları'na katıldı. 1911 yılında İstanbul'da Genel Kurmay Başkanlığı emrinde çalışmaya başladı.

        1911 yılında İtalyanların Trablusgarp'a hücumu ile başlayan savaşta, Mustafa Kemal bir grup arkadaşıyla birlikte Tobruk ve Derne bölgesinde görev aldı. 22 Aralık 1911'de İtalyanlara karşı Tobruk Savaşını kazandı. 6 Mart 1912'de Derne Komutanlığına getirildi.

        Ekim 1912'de Balkan Savaşı başlayınca Mustafa Kemal Gelibolu ve Bolayır'daki birliklerle savaşa katıldı. Dimetoka ve Edirne'nin geri alınışında büyük hizmetleri görüldü. 1913 yılında Sofya Ateşemiliterliğine atandı. Bu görevde iken 1914 yılında yarbaylığa yükseldi. Ateşemiliterlik görevi Ocak 1915'te sona erdi. Bu sırada I. Dünya Savaşı başlamış, Osmanlı İmparatorluğu savaşa girmek zorunda kalmıştı. Mustafa Kemal 19. Tümeni kurmak üzere Tekirdağ'da görevlendirildi.

ATATÜRK'ÜN KIZKARDEŞİ MAKBULE ATADAN

        1914 yılında başlayan I. Dünya Savaşı'nda, Mustafa Kemal Çanakkale'de bir kahramanlık destanı yazıp İtilaf Devletlerine "Çanakkale geçilmez! " dedirtti. 18 Mart 1915'te Çanakkale Boğazını geçmeye kalkan İngiliz ve Fransız donanması ağır kayıplar verince Gelibolu Yarımadası'na asker çıkarmaya karar verdiler. 25 Nisan 1915'te Arıburnu'na çıkan düşman kuvvetlerini, Mustafa Kemal'in komuta ettiği 19. Tümen Conkbayırı'nda durdurdu. Mustafa Kemal, bu başarı üzerine albaylığa yükseldi. İngilizler 6-7 Ağustos 1915'te Arıburnu'nda tekrar taarruza geçti. Anafartalar Grubu Komutanı Mustafa Kemal 9-10 Ağustos'ta Anafartalar Zaferini kazandı. Bu zaferi 17 Ağustos'ta Kireçtepe, 21 Ağustos'ta II. Anafartalar zaferleri takip etti. Çanakkale Savaşlarında yaklaşık 253.000 şehit veren Türk ulusu onurunu İtilaf Devletlerine karşı korumasını bilmiştir. Mustafa Kemal'in askerlerine "Ben size taarruzu emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum!" emri cephenin kaderini değiştirmiştir.

        Mustafa Kemal Çanakkale Savaşları'dan sonra 1916'da Edirne ve Diyarbakır'da görev aldı. 1 Nisan 1916'da tümgeneralliğe yükseldi. Rus kuvvetleriyle savaşarak Muş ve Bitlis'in geri alınmasını sağladı. Şam ve Halep'teki kısa süreli görevlerinden sonra 1917'de İstanbul'a geldi. Velihat Vahidettin Efendi'yle Almanya'ya giderek cephede incelemelerde bulundu. Bu seyehatten sonra hastalandı. Viyana ve Karisbad'a giderek tedavi oldu. 15 Ağustos 1918'de Halep'e 7. Ordu Komutanı olarak döndü. Bu cephede İngiliz kuvvetlerine karşı başarılı savunma savaşları yaptı. Mondros Mütarekesi'nin imzalanmasından bir gün sonra, 31 Ekim 1918'de Yıldırım Orduları Grubu Komutanlığına getirildi. Bu ordunun kaldırılması üzerine 13 Kasım 1918'de İstanbul'a gelip Harbiye Nezâreti'nde (Bakanlığında) göreve başladı.

        Mondros Mütarekesi'nden sonra İtilaf Devletleri'nin Osmanlı ordularını işgale başlamaları üzerine; Mustafa Kemal 9. Ordu Müfettişi olarak 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıktı. 22 Haziran 1919'da Amasya'da yayımladığı genelgeyle "Milletin istiklâlini yine milletin azim ve kararının kurtaracağını " ilan edip Sivas Kongresi'ni toplantıya çağırdı. 23 Temmuz - 7 Ağustos 1919 tarihleri arasında Erzurum, 4 - 11 Eylül 1919 tarihleri arasında da Sivas Kongresi'ni toplayarak vatanın kurtuluşu için izlenecek yolun belirlenmesini sağladı. 27 Aralık 1919'da Ankara'da heyecanla karşılandı. 23 Nisan 1920'de Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin açılmasıyla Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulması yolunda önemli bir adım atılmış oldu. Meclis ve Hükümet Başkanlığına Mustafa Kemal seçildi Türkiye Büyük Millet Meclisi, Kurtuluş Savaşı'nın başarıyla sonuçlanması için gerekli yasaları kabul edip uygulamaya başladı.

EŞİ LATİFE UŞAKLIGİL

        Türk Kurtuluş Savaşı 15 Mayıs 1919'da Yunanlıların İzmir'I işgali sırasında düşmana ilk kurşunun atılmasıyla başladı. 10 Ağustos 1920 tarihinde Sevr Antlaşması'nı imzalayarak aralarında Osmanlı İmparatorluğu'nu paylaşan I. Dünya Savaşı'nın galip devletlerine karşı önce Kuvâ-yi Milliye adı verilen milis kuvvetleriyle savaşıldı. Türkiye Büyük Millet Meclisi düzenli orduyu kurdu, Kuvâ-yi Milliye - ordu bütünleşmesini sağlayarak savaşı zaferle sonuçlandırdı.

        Mustafa Kemal yönetimindeki Türk Kurtuluş Savaşının önemli aşamaları şunlardır:

Sarıkamış (20 Eylül 1920), Kars (30 Ekim 1920) ve Gümrü'nün (7 Kasım 1920) kurtarılışı.
Çukurova, Gazi Antep, Kahraman Maraş Şanlı Urfa savunmaları (1919- 1921)
I. İnönü Zaferi (6 -10 Ocak 1921)
II. İnönü Zaferi (23 Mart-1 Nisan 1921)
Sakarya Zaferi (23 Ağustos-13 Eylül 1921)
Büyük Taarruz, Başkomutan Meydan Muhaberesi ve Büyük Zafer (26 Ağustos 9 Eylül 1922)

        Sakarya Zaferinden sonra 19 Eylül 1921'de Türkiye Büyük Millet Meclisi Mustafa Kemal'e Mareşal rütbesi ve Gazi unvanını verdi. Kurtuluş Savaşı, 24 Temmuz 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması'yla sonuçlandı. Böylece Sevr Antlaşması'yla paramparça edilen, Türklere 5-6 il büyüklüğünde vatan bırakılan Türkiye toprakları üzerinde ulusal birliğe dayalı yeni Türk devletinin kurulması için hiçbir engel kalmadı.

        23 Nisan 1920'de Ankara'da TBMM'nin açılmasıyla Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşu müjdelenmiştir. Meclisin Türk Kurtuluş Savaşı'nı başarıyla yönetmesi, yeni Türk devletinin kuruluşunu hızlandırdı. 1 Kasım 1922'de hilâfet ve saltanat birbirinden ayrıldı, saltanat kaldırıldı. Böylece Osmanlı İmparatorluğu'yla yönetim bağları koparıldı. 13 Ekim 1923'te Cumhuriyet idaresi kabul edildi, Atatürk oybirliğiyle ilk cumhurbaşkanı seçildi. 30 Ekim 1923 günü İsmet İnönü tarafından Cumhuriyet'in ilk hükümeti kuruldu. Türkiye Cumhuriyeti, "Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir" ve "Yurtta barış cihanda barış" temelleri üzerinde yükselmeye başladı.

        Atatürk Türkiye'yi "Çağdaş uygarlık düzeyine çıkarmak" amacıyla bir dizi devrim yaptı. Bu devrimleri beş başlık altında toplayabiliriz:

1. Siyasal Devrimler:
· Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922)
· Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923)

· Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924)

2. Toplumsal Devrimler:
· Kadınlara erkeklerle eşit haklar verilmesi (1926-1934)
· Şapka ve kıyafet devrimi (25 Kasım 1925)
· Tekke zâviye ve türbelerin kapatılması (30 Kasım 1925)
· Soyadı kanunu ( 21 Haziran 1934)
· Lâkap ve unvanların kaldırılması (26 Kasım 1934)
· Uluslararası saat, takvim ve uzunluk ölçülerin kabulü (1925-1931)

3. Hukuk Devrimi:
· Mecellenin kaldırılması (1924-1937)
· Türk Medeni Kanunu ve diğer kanunların çıkarılarak laik hukuk düzenine geçilmesi (1924-1937)

4. Eğitim ve Kültür Alanındaki Devrimler:
· Öğretimin birleştirilmesi (3 Mart 1924)
· Yeni Türk harflerinin kabulü (1 Kasım 1928)
· Türk Dil ve Tarih Kurumlarının kurulması (1931-1932)
· Üniversite öğreniminin düzenlenmesi (31 Mayıs 1933)
· Güzel sanatlarda yenilikler

5. Ekonomi Alanında Devrimler:
· Aşârın kaldırılması
· Çiftçinin özendirilmesi
· Örnek çiftliklerin kurulması
· Sanayiyi Teşvik Kanunu'nun çıkarılarak sanayi kuruluşlarının kurulması
· I. ve II. Kalkınma Planları'nın (1933-1937) uygulamaya konulması, yurdun yeni yollarla donatılması

        Soyadı Kanunu gereğince, 24 Kasım 1934'de TBMM'nce Mustafa Kemal'e "Atatürk" soyadı verildi.

        Atatürk, 24 Nisan 1920 ve 13 Ağustos 1923 tarihlerinde TBMM Başkanlığına seçildi. Bu başkanlık görevi, Devlet-Hükümet Başkanlığı düzeyindeydi. 29 Ekim 1923 yılında Cumhuriyet ilan edildi ve Atatürk ilk cumhurbaşkanı seçildi. Anayasa gereğince dört yılda bir cumhurbaşkanlığı seçimleri yenilendi. 1927,1931, 1935 yıllarında TBMM Atatürk'ü yeniden cumhurbaşkanlığına seçti.

        Atatürk sık sık yurt gezilerine çıkarak devlet çalışmalarını yerinde denetledi. İlgililere aksayan yönlerle ilgili emirler verdi. Cumhurbaşkanı sıfatıyla Türkiye'yi ziyaret eden yabancı ülke devlet başkanlarını, başbakanlarını, bakanlarını komutanlarını ağırladı.

        15-20 Ekim 1927 tarihinde Kurtuluş Savaşı'nı ve Cumhuriyet'in kuruluşunu anlatan büyük nutkunu, 29 Ekim 1933 tarihinde de 10. Yıl Nutku'nu okudu.

        Atatürk özel yaşamında sadelik içinde yaşadı. 29 Ocak 1923'de Latife Hanımla evlendi. Birçok yurt gezisine birlikte çıktılar. Bu evlilik 5 Ağustos 1925 tarihine dek sürdü. Çocukları çok seven Atatürk Afet (İnan), Sabiha (Gökçen), Fikriye, Ülkü, Nebile, Rukiye, Zehra adlı kızları ve Mustafa adlı çobanı manevi evlat edindi. Abdurrahim ve İhsan adlı çocukları himayesine aldı. Yaşayanlarına iyi bir gelecek hazırladı.

İLK KADIN TÜRK PİLOTU ATATÜRK'ÜN MANEVİ KIZI SABİHA GÖKÇEN

        1937 yılında çiftliklerini hazineye, bir kısım taşınmazlarını da Ankara ve Bursa Belediyelerine bağışladı. Mirasından kızkardeşine, manevi evlatlarına, Türk Dil ve Tarih Kurumlarına pay ayırdı. Kitap okumayı, müzik dinlemeyi, dans etmeyi, ata binmeyi ve yüzmeyi çok severdi. Zeybek oyunlarına, güreşe, Rumeli türkülerine aşırı ilgisi vardı. Tavla ve bilardo oynamaktan büyük keyif alırdı. Sakarya adlı atıyla, köpeği Fox'a çok değer verirdi. Zengin bir kitaplık oluşturmuştu. Akşam yemeklerine devlet ve bilim adamlarını, sanatçıları davet eder, ülkenin sorunlarını tartışırdı. Temiz ve düzenli giyinmeye özen gösterirdi. Doğayı çok severdi. Sık sık Atatürk Orman Çiftliği'ne gider, çalışmalara bizzat katılırdı.

        Fransızca ve Almanca biliyordu. 10 Kasım 1938 saat 9.05'te yakalandığı siroz hastalığından kurtulamayarak İstanbul'da Dolmabahçe Sarayı'nda hayata gözlerini yumdu. Cenazesi 21 Kasım 1938 günü törenle geçici istirahatgâhı olan Ankara Etnografya Müzesi'nde toprağa verildi. Anıtkabir yapıldıktan sonra nâşı görkemli bir törenle 10 Kasım 1953 günü ebedi istirahatgâhına gömüldü.

ATATÜRK'ÜN KİŞİLİĞİ

         Mustafa Kemal Atatürk’ün yetişme süreci, O’nun dar anlamda “kişilik özellikleri”, geniş anlamda “ liderlik özellikleri”nin ortaya konulabilmesi bakımından önemlidir.

        Bilindiği gibi; bir liderin kişiliğinin oluşmasında, yetişmesinde şüphesiz, içinde yaşadığı “çevre” etkin rol oynamaktadır. Liderin çevresi ise; ailesi, okuduğu okullar, meslek ortamı, yaptığı görevler ve insanlık idealleri ve birikimlerinden oluşur. Bu yazımda, Mustafa Kemal Atatürk'ün aile çevresi ve “eğitim-öğrenim” ortamının yetişmesine, kişiliğine yaptığı etki ve katkı; Harp Akademisi sonu itibarıyla değerlendirilecektir.

O, bir insandı...

        O, 1881 (Rumi 1296) yılında Selanik’te Koca Kasım Mahallesi Islahhane Caddesi’nde bugün müze olan üç katlı bir evde dünyaya geldi. Babası o sırada kereste ticareti yapan Ali Rıza Efendi, Annesi Zübeyde Hanım’dır. Baba tarafından dedesi, ilkokul öğretmeni olan Kızıl Hafız Ahmet Efendi; anne tarafından dedesi ise, Sofu-zade (Sofi-zade) Feyzullah Efendi’dir.

        Mustafa Kemal’in hem baba, hem de anne tarafından soyu “Evlad-ı Fatihan”, yani Rumeli’nin fethinden sonra buraların Türkleştirilmesi için Anadolu’dan göçürülerek, iskan edilen “Yörük” veya “Türkmenler”dendir.

        Baba soyu, Anadolu'dan gelerek Manastır Vilayeti’nin Debre-i Bala Sancağı’na bağlı Kocacık Köyüne yerleştiler. Aile sonradan 1830'larda Selanik’e göç etmiştir. Ali Rıza Efendi 1839’da Selanik'te dünyaya gelmiştir. Dedesi Ahmet ve dedesinin kardeşi Hafız Mehmet’in taşıdığı “kızıl” lakabı ve yerleştikleri nahiyenin adı olan “Kocacık”’ın da gösterdiği üzere; Mustafa Kemal’in baba tarafından soyu Anadolu’nun da Türkleşmesinde önemli roller oynayan “Kızıl-Oğuz Türkmenleri” nden gelmektedir.

        Anne soyu da Fatih Sultan Mehmet döneminde Anadolu’dan Rumeli’ye göçürülüp, iskan edilmiş olan yörüklerdendir. Bu sebeple aileye “Konyarlar” da denilmektedir.

         Tamamen Türk olan Vodina Sancağı’na bağlı Sarıgöl Nahiyesi’ne yerleşen aile; sonradan Selanik yakınlarındaki Lankaza’ya geçmiştir.

         1839 doğumlu Ali Rıza Efendi, 1857 doğumlu Zübeyde Hanımla 1870 veya 1871’de evlendi. Altı çocukları oldu: Fatma (1871/1872-1875), Ahmet (1874-1883), Ömer (1875-1883), Mustafa (Kemal Atatürk) (1881-1938), Makbule (Boysan, Atadan) (1885-1956) ve Naciye (1889-1901).

        Kardeşlerinden Fatma dört, Ahmet dokuz, Ömer sekiz yaşlarında, o senelerde Rumeli’yi kasıp kavuran salgın kuşpalazı (difteri) hastalığından çocuk yaşlarında ölmüşlerdir. En küçükleri Naciye on iki yaşında gözlerini hayata kapadı.

        Aile çevresi içinde şüphesizdir ki, Mustafa’yı etkileyen insanların başında babası ve annesi gelmektedir. Ali Rıza Efendi, bir öğretmen çocuğudur ve yıllarca Gümrük, Evkaf memurluklarında bulunmuştur. Bir ara askerlik mesleği ile ilgilenmiş, Gönüllü askerlere talim yaptırmıştır. Selanik’te kurulan “Gönüllüler Taburu”nun da kurucuları arasında bulunmuştur. Memuriyeti bırakarak, kereste ticaretine başlayan Ali Rıza Efendi, bu işi sırasında haraç isteyen çetelerle de çatışmayı göze alabilecek yapıda bir insandı. Oğlu Mustafa’ya “adam olmak için okumak, öğrenmek şarttır. Başka çare yoktur” diyen Ali Rıza Efendi, geniş görüşlü, modern düşünceli, yeniliklere açık aydın bir insandı. Mustafa’yı Mahalle Mektebi’nden alarak, çağdaş bir eğitim kurumu olan Şemsi Efendi Okulu’na vermesi de, onun yenilikçi, parlak kişiliğini göstermektedir.

         Zübeyde Hanım ise, Ali Rıza Efendi’ye göre daha muhafazakâr bir insandı. Fakat, aydın, bilge bir Türk anasıydı. Çocukları çok sever ve onların üzerine titrerdi. Zübeyde Hanım, doğuştan akıllı bir kadındır. Oğlu Mustafa, annesinin üzerindeki etkisini, fedakarlığını her zaman saygıyla anacaktır. Zübeyde Hanım, güçlü bir beden yapısına sahip olduğu kadar, güçlü bir iradeye de sahipti. Yeterince eğitim görmemiş, ama okumayı yazmayı öğrenmişti. “Bilge” kişiliklerinden dolayı annesine “Molla Hanım”, kendisine de “Molla Zübeyde” denilirdi.

         O, bir insandı...

        1887’de Mustafa, ilk okula gidecektir. Babasının istememesine rağmen, Zübeyde Hanım’ın ısrarları üzerine önce Mahalle Mektebi’ne törenle giren Mustafa, kısa bir süre sonra; Selanik’in şöhretli öğretmenlerinden ve eğitimcilerinden Şemsi Efendi’nin yeni metodlarla alfabe öğretimi yaptığı özel okula yazdırılmış ve esas öğrenimine burada başlamıştır. Mustafa okuyup yazmayı burada öğrenmiş, babasının ölümüne kadar, bu okulun sınıflarını düzenli olarak takip etmiştir.

        Bu dönemde Mustafa’yı olumlu yönde etkileyen ve onun Atatürk haline gelmesinde çok büyük katkıları olan öğretmenlerinin başında şüphesizdir ki, Şemsi Efendi gelmektedir. Şemsi Efendi, eğitim tarihimizde yeni pedagojik yöntem ve uygulamaları ilk deneyenlerdendir. Öğrencileri bir üst düzey olan Rüştiyedeki öğrencilerden daha bilgili yetişiyorlardı. Atatürk’ün dinde bağnazlığa karşı görüşlerinde, yenilikçi fikirlerinde, disiplin duygularının gelişmesinde Şemsi Efendi’nin öğretim ve uygulamalarının önemli bir payı vardır.

        Babası Ali Rıza Efendi, yakalandığı “barsak veremi” hastalığından kurtulamayarak 28 Kasım 1893 tarihinde vefat edince, Mustafa için çiftlik günleri başlayacaktır. Zübeyde Hanım’ın çocuklarını alarak kardeşinin Langaza’daki çiftliğine gidişi, Mustafa’nın öğrenim hayatına kısa bir ara vermiştir.

       Mustafa Kemal’in kişiliğinin şekillenmesinde rol oynayan dönemlerden biri de onun dayısının çiftliğinde geçirdiği yaklaşık dört buçuk aylık süredir. Çiftlikte geçen bazı olayları bir pedagog gözüyle değerlendiren Prof. Dr. İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Atatürk’teki “yaratıcılık, ağaç ve hayvan sevgisi”nin çocukken yaşadığı bu “yaratıcı çevre”nin eseri olduğu kanaatindedir.

         Çiftlik hayatından sonra Selanik’e gelen ve kısa bir süre Mülkiye Rüştiyesi’ne devam eden Mustafa, esasen çocukluğundan beri askerliğe büyük bir ilgi duyuyor ve asker olmak istiyordu. Nihayet asker olmasını istemeyen annesine haber vermeden Selanik Askeri Rüştiyesi’nin sınavlarına girerek başarılı olu. Mustafa, Nisan 1894’te Selanik Askeri Rüştiyesi’nin ikinci sınıfından öğrenimine başladı.

        Mustafa’nın bu okulu, düzenli ve disiplinli bir okuldu. Mustafa, çok kısa sürede öğretmenlerin ve komutanlarının dikkatlerini çeken seçkin bir öğrenci olarak kendisini çevresine tanıttı. Mustafa, Rüştiye’de Matematik dersine merak sardı. Bu derste sınıfın “müzakerecileri” arasına girdi. Çok sevdiği bu dersin öğretmeni Yüzbaşı Üsküplü Mustafa Sabri Bey, öğrencisinin yeteneklerini sezip, ona “Kemal” adını vermiştir. Böylece onun kendisinden ve arkadaşlarından farklı ve üstün durumunu tespit etmiş, ona, daha iyiye, daha güzele doğru gitmek için sürekli bir teşvik nedeni sağlamıştır. Ayrıca Mustafa Kemal Atatürk’ün bir lider olarak “akılcı” ve “hesap-kitap adamı” olmasında doğrudan rol oynayan bir faktör olarak Matematik sevgisi kabul edilecek olursa, Yüzbaşı Mustafa Bey’in üzerindeki yönlendirici etkisi daha da önem kazanır.

        Selanik Askeri Rüştiyesi’nde Mustafa Kemal’e özel ilgi gösteren öğretmenlerinden birisi de, Fransızca öğretmeni Yüzbaşı Nakiyüddin Bey’dir. Atatürk, 22 Eylül 1924’te Samsun’da öğretmenlerin verdiği bir çayda Nakiyüddin Bey’le karşılaşmış ve onun hakkında şunları söylemiştir: “...Bununla beraber hatırlamak gerekir ki, gerçek ve fedakar öğretmenler, eğitimciler eksik değildi. Onların bize verdikleri feyiz elbette esersiz kalmamıştır. Şimdi burada bir yüce kişiye rastladım. O, benim Rüştiye birinci sınıfında öğretmenim idi. Bana henüz ilk bilgileri öğretirken gelecek için ilk fikirleri de vermişti. Demek istiyorum ki, ilk ilham ana baba kucağından sonra okuldaki eğitimcinin dilinden, vicdanından, terbiyesinden alınır...” Selanik Askeri Rüştiyesi’nde 1908’e kadar yirmi yıl Fransızca öğretmenliği yapan Nakiyüddin Bey, genç M. Kemal’e bir taraftan geleceğe ilişkin fikirler verirken bir taraftan da, “sen bu Fransızcanın peşini bırakma” öğüdünde bulunmuştur. Sonradan Mustafa Kemal’in Şam’da kurduğu Vatan ve Hürriyet Cemiyeti’nin Selanik Şubesinin kuruluşunda, 31 Mart hadisesinin bastırılmasında öğrencisi M. Kemal ile birlikte çalışan Nakiyüddin Bey, Cumhuriyet döneminde Atatürk’ün isteği ile milletvekili adayı gösterilmiş ve üç dönem milletvekili de seçilmiştir.

        Hayatının sonuna kadar yanından ayrılmayacak olan Nuri (Conker), Salih (Bozok) ve Fuat (Bulca) ile arkadaşlıklarının da geliştiği Selanik Askeri Rüştiyesi’nde genç Mustafa Kemal, sadece okul çalışmalarıyla da yetinmemiştir. Onun bilgisini genişletmek, kültür seviyesini yükseltmek için o günün şartları içinde, çevresinde çıkan yayımları takip ettiği, yarışmalara katıldığı da görülmektedir.

       Mustafa Kemal, 1895 yılı sonunda, Askeri Rüştiyeyi, 43 aldığı biri hariç, diğer bütün derslerden geçme tam notu olan 45 alarak dördüncü bitirdi.

         O, bir insandı...

        Mustafa Kemal,1896 yılının 13 Mart günü Manastır Askeri İdadisi’nde lise eğitimine başlar. İdadi’de yatılı ve daha üstün dereceli bir okulun hayat ve öğretim şartlarına kısa sürede intibak eden genç M. Kemal için, artık ömrünün sonuna kadar sürecek olan “aile yuvası dışındaki hayat” başlıyordu. Bundan sonra ev yaşantısı sadece izin ve tatillerde kısa süreli olabilecektir. Askerlik mesleğinin meşakkatli ve zorlu özelliklerinden de kaynaklanan bu durum, biraz da onun “bağımsız yaşama” karakterine uygun düşecektir.

        Manastır’da sınıf arkadaşları sadece Selanik Rüştiyesi’ndekiler değildir. Manastır bölgesine bağlı olan, Üsküp, İpek, İşkodra, Yanya ve Manastır Askeri Rüştiyelerinden gelen gençler de vardır. Bu ortam içinde çeşitli karakter, mizaç ve seviyede genç insanlarla tanışmak, anlaşmak ve onlara kendini kabulettirmek hususunda M. Kemal’in üstün vasıflarının burada da büyük bir rol oynadığı şüphesizdir.

        Manastır İdadisi’nde Mustafa Kemal, Matematikten yine çok başarılı, Fransızca’ dan ise biraz zayıftır.

        Burada Mustafa Kemal’i en çok etkileyen arkadaşlarından biri olan Ömer Naci, ona edebiyat ve şiir merakı aşılayacaktır. Sonradan İttihat ve Terakki’nin hatibi olacak olan ve genç yaşta Birinci Dünya Harbi sırasında hayatını kaybeden Ömer Naci, Bursa İdadisi’nden kovularak, Manastır İdadisi’ne yollanmıştı. M. Kemal hatıralarında şunları anlatıyor: “O zamana kadar edebiyatla çok temasım yoktu. Merhum Ömer Naci, Bursa İdadisi’nden kovulmuş, bizim sınıfa gelmişti. Daha o zaman şairdi. Benden okuyacak kitap istedi. Bütün kitaplarımı gösterdim. Hiç birini beğenmedi. Bir arkadaşın, kitaplarımdan hiç birini beğenmemesi gücüme gitti. Şiir ve edebiyat olduğuna o zaman muttali oldum. Ona çalışmaya başladım. Şiir bana cazip göründü. Fakat kitabet hocası diye yeni gelen bir zat beni şiirle iştigalden men etti. ‘Bu tarz iştigal seni askerlikten uzaklaştırır’ dedi. Ne var ki, güzel yazmak hevesi ben de baki kaldı.” Bu ikazı yapan Kitabet öğretmeni Alay Emini Mehmet Asım Efendi’dir. Aynı olayı M. Kemal, daha sonraları Ali Fuat Paşa’ya şöyle anlatır: “Eğer Kitabet hocamız imdadıma yetişmeseydi, ben de şair olup çıkacaktım. Çünkü hevesim vardı. Asım Efendi bir gün beni çağırdı. ‘Bak oğlum Mustafa dedi, şiiri filan bırak. Bu iş senin iyi asker olmana mani olur. Diğer hocalarınla da konuştum. Onlar da benim gibi düşünüyorlar. Sen Naci’ye bakma, o hayalperest bir çocuk. İleride belki iyi bir şair ve hatip olabilir, fakat askerlik mesleğinde katiyen yükselemez’. Hocamın ne kadar haklı olduğunu hadiseler ispat etti. Çok arzu ettiği halde Naci, erkanı harp (kurmay) zabiti olamadı.”

        Bu ikaz ve yönlendirmenin Atatürk’ün hayatını ve kaderini doğrudan etkilediğine şüphe yoktur. Fakat, Ömer Naci’nin de Mustafa Kemal’in fikri altyapısının oluşmasında diğer faktörlerle birlikte önemli bir rol oynadığı da kesindir. Nitekim, genç Mustafa Kemal’in dönemin “vatan ve hürriyet” şairi Namık Kemal ile “Türkçü” şairi Mehmet Emin Yurdakul’un şiirleri ile tanışmasında Ömer Naci’nin etkili olduğu bilinmektedir. İdadi’de, Namık Kemal’i tanımak, duymak, onun gizlice elden ele dolaşan vatan şiirlerini bulmak, okumak işini Hatip Ömer Naci sağlamıştır. Atatürk, sonradan 14 Eylül 1931’de yaptığı bir konuşmada Mehmet Emin Yurdakul ile ilgili şunları söylemiştir: “...Şair Mehmet Emin Yurdakul’un ilk kez Manastır Askeri İdadisi’nde öğrenciyken okuduğum ‘Ben bir Türküm, dinim, cinsim uludur’ dizeleriyle başlayan manzumesinde bana milli benliğimin gururunu tattıran ilk anlatımı bulmuştum...”

        Tarih öğretmenleri Mehmet Tevfik (Bilge) Bey’in de etkileriyle, gençler Fransız İhtilali’nin temel ilkelerinden biri olan “hürriyet” kavramı ile de burada tanışacaklardır. Topçu Kolağası Mehmet Tevfik Bey, o dönemin dar Osmanlı tarihçiliği görüşünden uzak, Türk tarihini bütün genişliği ve eskiliği ile kavramış ve öğrencilerine dersini sevdirerek, esaslı tarih bilinci ve kültürü veren bir öğretmendi. Ali Fuat Cebesoy’un, “değerli ve milliyetçi bir Türk subayıydı. Türk tarihini iyi biliyor ve öğrencilerine tarih zevkini veriyordu. Atatürk, Türk tarihini bütün genişliği ve derinliği ile kavramış bulunan hocasından daima saygı ile söz etmiştir. Bir gün bana: ‘Tevfik Bey’e minnet borcum vardır. Bana yeni bir ufuk açtı’ demiştir” şeklinde tanıttığı Kol Ağası Mehmet Tevfik Bey (1865-1945)’in Atatürk’ün derin tarih bilgisi ve bilincinin oluşmasında baş mimar olduğu kesindir. Atatürk, bu değerli öğretmenine beslediği şükran ve minnete, onu milletvekili adayı göstererek ve Beşinci Dönem Diyarbakır Milletvekili olarak Meclise girmesini sağlayarak karşılık vermiştir.

        Manastır İdadisi’nin ikinci sınıfına geçen Mustafa Kemal, 1897 yılında Mart’ın ilk günlerine kadar devam edecek izinden faydalanarak Fransızca’sını kuvvetlendirmeyi düşünür ve 1888’de kurulmuş olan Tophane semtindeki “College des Freres de Salle” (Frerler Okulu)’in özel kurlarına kaydını yaptırarak dersleri düzenli olarak takip eder. Birinci sınıfta kendisini ikaz eden Fransızca öğretmeninin “acı ihtarlarına” yeniden muhatap olmak istemez. Kendi hatıralarında, “İki, üç ay gizlice Frerler Mektebi’nin hususi sınıfına devam ettim. Böylece Mektep derslerine nispetle fazla derecede Fransızca öğrendim” demektedir. Bu özel derslerde Mustafa Kemal’in öğretmenlerinden biri Frere Rodriquez (1849-1941)’dir. Bunun anlattığına göre, Mustafa Kemal gayet ciddi, zeki ve çalışkan, elinde daima kitap bulunan bir gençti ve subay olduktan sonra da zaman zaman kendisinden ders almaya geliyordu. Mustafa Kemal, gerçekten İdadi’den başlayarak gençlik yıllarında Fransızca öğrenmeye büyük önem vermiştir. O, “bir kurmay subay mutlaka yabancı dil bilmelidir, bunun aksini düşünmek büyük hatadır” diyordu.

          O, bir insandı...

         Mustafa Kemal, Manastır Askeri İdadisi’ni ikinci olarak bitirip, Pangaltı’daki Harbiye Mektebi’nde yüksek öğrenimine devam etmek için İstanbul’a, Payitahta gelir. Böylece bütün çocukluğu ve ilk gençlik yıllarının geçtiği Makedonya’dan ilk defa ayrılır. Birikimi ile yeni bir hayata atılacağı, kişiliği ve düşüncelerinin daha da olgunlaşacağı Harp Okulu’na girişi 13 Mart 1899, Apolet Numarası 1283’tür. “Harbiyeli Mustafa Kemal”, buradaki “Künye Defteri” ne “Selanik’te Koca Kasım Paşa Mahallesi Gümrük Memurlarından müteveffa Ali Rıza Efendi’nin mahdumu uzun boylu, beyaz benizli Mustafa Kemal Efendi Selanik 96” olarak kaydedilecektir.

        Mustafa Kemal Harbiye’de öğretime başladığı sırada, okul komutanı 24 yıl (1884-1908) bu kutsal yuvaya komutanlık yapmış olan Mustafa Zeki Paşa; öğretim başkanı, o zamanki ismi ile “ders nazırı”, daha sonra Çanakkale’de kendisine kolordu komutanlığı yapacak olan Esat Paşa’dır.

        Mustafa Kemal, Harp Okulu 1 nci sınıfında 635 mevcutlu Piyade sınıfında bütün derslerden 484 not almış ve 9 uncu olarak ikinci sınıfa geçmiştir.

        Mustafa kemal 2 nci sınıfta işse 420 arkadaşı arasında toplam 522 not alarak ve 11 nci olarak üçüncü sınıfa geçmiştir.

        Mustafa Kemal, 3 ncü sınıfta, 459 arkadaşı arasında üç yıllık notlarının toplamı üzerinden Harp Okulu'nu 8 nci olarak bitirmiştir.

        Mustafa Kemal’in Harbiye’deki arkadaşları öncelikle Manastır İdadisi’nden gelenlerdi. Bunlar arasında, Ahmet Tevfik ilk sırayı almaktadır. Çocukluk arkadaşı, Rüştiye ve İdadi’de de birlikte okuduğu Mustafa Nuri (Conker), Lütfi Müfit (Özdeş), Ali Fuat (Cebesoy), Arif (Ayıcı), Hayri (Tırnovacık), Kazım (Karabekir), Ömer Naci, İsmaik Hakkı (Pars), Kazım (İnanç), Kazım (Özalp), Ali Fethi (Okyar), onu takip eden arkadaşlarıydı. Bunların bazıları kendi devresi, bazıları da kendisinden önce veya sonraki devrenin öğrencileri idi. Mustafa Kemal’in bu arkadaşları arasında daha çok Ahmet Tevfik ile samimi olduğu görülmektedir.

         Mustafa Kemal’in Harp Okulu’ndaki öğretmenleri arasında, onun kişiliğini etkileyen ve onu hayata hazırlayan çok değerli öğretmenleri olduğunu görüyoruz. Bunlar arasında; sonradan İstanbul Üniversitesi’nde Profesör olan, Türk Tarih Kurumu kurucu üyesi ve Milletvekili olan Fransızca öğretmeni Necip Asım (Yazıksız) Bey, Talim Öğretmeni Rahmi Paşa ve onun maiyetindeki Binbaşı Fazıl Bey, sonra Korgeneral ve milletvekili olan Yüzbaşı Naci (İldeniz) Beyve Teğmen Osman Efendi bulunuyordu.

         Ali Fuat CEBESOY’un, öğretmenleri hakkında anlattıklarına göre Mustafa kemal, en çok Yüzbaşı Naci Bey'i sayar ve severdi.

        Harbiyeli Mustafa Kemal’in, bu dönemde hem Fransızca’sını geliştirdiği, hem de memleket meseleleri üzerindeki düşüncelerinin daha da olgunlaştığı görülmektedir. O Harbiye’de Namık Kemal ve Mehmet Emin Yurdakul gibi dönemin meşhur şairleri yanı sıra Abdülhak Hamit ve Tevfik Fikret’i de okuyordu. Zamanın felsefe ve fikri akımları ile meşgul oluyordu.

        Anlaşılmaktadır ki, Harp Okulu eğitimi ve öğrenimi dönemi, Mustafa Kemal’in hem “vatan, millet, Türklük” fikirlerinin olgunlaşmasında, hem de Batıya dönük “çağdaşlaşma” düşüncelerinin gelişmesinde önemli bir dönem olmuştur. Ayrıca bu fikirlerini arkadaşlarına da anlatması, okula bu fikirleri yaymak için bir gazete çıkarma girişiminde bulunması, onun daha o dönemde liderlik özelliklerinin gelişmeye başladığını da göstermektedir. O, yine bu dönemde özellikle ilk sınıfta İstanbul’un sosyal hayatı içinde kendisini bulmuş görünmektedir.

        Mustafa Kemal’in Harp Okulu’ndan “neşet” tarihi olan 10 Şubat 1902 tarihi, Harp Akademisi’ne girdiği tarihtir.

        1848 yılında Harp Okulu içinde “Harbiye Sınıfları” adı ile kurulan Harp Akademisi, Esat Paşa’nın Harp Okulu Öğretim Başkanlığı’na atanması (1899) ndan sonra, yani Mustafa Kemal’in Harp Okulunda öğrenime başladığı sırada yeni bazı düzenlemeler yapılmıştır. 1902 yılından itibaren Erkan-ı Harbiye Sınıflarından “Çok İyi” derecede başarı sağlayanlara “”, ve “derecede bitirenlere “Mümtaz” ünvanı verilmeye başlanmıştır. Bu usul, 1909 yılına kadar devam etmiştir. Mümtazlar arasında “” ihtiyacını karşılamak üzere sonradan “kurmaylıkları onananlar da çoktur.

        Mustafa Kemal Akademi’ye başladığı yıl sınıf mevcudu, topçu ve süvari okullarından gelenler ve değişik sebepler dolayısıyla bir üst sınıftan kalanlar ile birlikte 43 kişidir. Atatürk’ün Harp Akademisi’ndeki notları ve ders başarısı şu şekildedir:

         Sınıf mevcudu kırk iki kişi olan Akademi birinci sınıfta, toplam 580 olan ders notlarından Mustafa Kemal, toplam 479 not almıştır ve başarı sırası 8’dir.

        Mustafa Kemal’in, Akademi ikinci sınıfında kırk kişilik sınıf mevcudu içinde toplam 480 puan aldığı görülmektedir ve 6. sıradadır.

        Kurmay Yüzbaşı olarak yeminini 21 Ekim 1904 Cuma günü eden Mustafa Kemal, 11 Ocak 1905 Çarşamba günü Akademiden mezun olmuştur.

        57 nci Dönem Akademi mezunu toplam 37 kişidir. Bunların 13’ü “Kurmay”, 27’si de “Mümtaz” olmuşlardır. Mevcut bilgi ve belgelere göre Mustafa Kemal Kurmay olarak Akademiyi bitiren 13 kişi arasında 5 nci olmuştur.

        Mustafa Kemal Atatürk’ün Akademi’deki öğretmenleri arasında kendisini derinden etkileyen öğretmenler vardı. Bu öğretmenler şunlardır: Topçu Feriki (Tümgeneral), Ahmet Muhtar, Kurmay Binbaşı Refık Bey, Kurmay Yarbay Nuri Bey, Pertev Paşa (Demirhan), Kurmay Albay Hasan Rıza Bey, Kurmay Albay Zeki Bey, Kurmay Yarbay Fevzi Bey.

        Sınıf arkadaşı Ali Fuat CEBESOY’un anlatımına göre, Mustafa Kemal bu öğretmenlerinden en çok Tabiye derslerine giren Kurmay Yarbay Nuri Beysayıyor ve takdir ediyordu. Nuri Bey gerçekten geniş kültürlü, çağına göre aydın düşünceli, stratejide üstat sayılan bir kurmay subaydı. Aradaki uzaklığı korumakla beraber öğrencilerine karşı içten ve ağabeyce davranıyordu. Yalnız ders vermekle yetinmiyor, genç kurmay adaylarının çeşitli sorularını da cevaplamaktan zevk duyuyordu. Nuri Bey, “bir kurmay subay, askerlik dışında kalan bilgilerle de donanmış olmalıdır. Yarın hepiniz birer kumandan olacak, sorumluluk yükleneceksiniz.” diyordu. Nuri Bey bir derste öğrencilerine “Gerilla” hakkında bilgiler vermişti. Mustafa kemal 1911’de Trablusgarp’tan arkadaşı Ali Fuat CEBESOY’a yazdığı bir mektupta, “Kurmay Yarbay Nuri Bey'in gerilla metotlarını başarıyla uyguladığını yazıyordu.”

        Gerek kendisinin, gerekse arkadaşlarının anılarından öğrendiğimize göre Mustafa Kemal Akademi’de kültürel çalışmalara çok önem veriyordu. Gazete çıkarmak işi burada Harbiye’den daha düzenli bir şekilde yürütülüyor, kürsüden “konferans” niteliğinde konuşmalar yapıyor ve bunların metinlerini arkadaşlarına dağıtıyordu.

         Mustafa Kemal, Harp Akademisi’ne yeni başladığı sıralarda, 26 Haziran 1902 Perşembe günü Ali Fuat CEBESOY'un babası İsmail Fazıl Paşa’nın Kuzguncuk'taki köşkünde misafir ediliyor. O gece orada kalıyor, ertesi 27 Haziran Cuma günü köşke gelen Osman Nizami Paşa ile tanıştırılıyor. Osman Nizami Fransızca ve Almanca’yı (edebiyatı dahil) anadili gibi bilmekte, İngilizce’yi de yanlışsız konuşabilmektedir. O gün tanışıp görüşüyorlar. Osman Nizami Paşa, II. Abdülhamit’in baskı rejimini yumuşatacağına dair hiçbir belirti olmadığına işaret ettikten sonra şöyle diyor: “İstibdat idaresi, bir gün elbette yıkılacaktır. Fakat onun yerine Batılı manada bir idare gelip memleketi her bakımdan acaba kalkındıracak mıdır? Ben buna inanmıyorum."

        Mustafa Kemal kuşkuludur. Nizami Paşa Abdülhamit'in adamlarından biri olabilir mi? Kendisinin ağzını arayan bir hafiye midir? M. Kemal, bu olasılıklara karşın gene de düşüncelerini cesaretle söylemeye kararlıdır. Diyor ki: "Paşa Hazretleri! Garplı manadaki idareler de zamanla gelişmişlerdir. Bugün uyur gibi görünen milletimizin çok kabiliyeti ve cevheri vardır. Fakat bir inkılap vukuunda bugün iş başında olanlar yerlerini muhafaza etmeye kalkarlarsa o vakit buyurduğunuzu kabul etmek lazım getir. Yeni nesiller içerisinde her hususta itimada layık insanlar çıkacaktır.” Osman Nizami Paşa susuyor, olumlu ya da olumsuz hiçbir cevap vermiyor. Aynı günün akşamı ayrılmak üzere veda eden Mustafa Kemal'e şunları söylüyor:

        “ Mustafa Kemal Efendi oğlum, sen, bizler gibi yalnız Erkân-ı Harp zabiti olarak normal bir hayata atılmayacaksın. Keskin zekân ve yüksek kabiliyetin memleketin geleceği üzerinde müessir olacaktır. Bu sözlerimi bir kompliman olarak alma. Sende, memleketin başına gelen büyük adamların daha gençliklerinde gösterdikleri müstesna kabiliyet ve zekâ emareleri görmekteyim. İnşallah yanılmamış olurum."

        Evet, Osman Nizami Paşa yanılmamıştır. Çünkü Mustafa Kemal, gençlik çağlarından beri geleceğin Atatürk'ünden belirtiler ve ışıklar vermiştir. Çünkü O, hep “yarınların adamı” olmayı hedeflemiş ve daima öyle yaşamıştır.

        Mustafa Kemal ve Harbiye’den arkadaşı Kırşehirli Lütfü Müfit Özdeş tayin oldukları ilk görev yerleri olan Şam’daki Beşinci Ordu’ya 1905 yılını ilk aylarında katılırlar. Burada iki stajyer kurmay yüzbaşıyı bir çok zorluklar beklemektedir. Görevli oldukları 29 ve 30 uncu alaylar Havran civarındaki bir isyanı bastırmak için Şam’dan hareket ederler. Fakat, esas yapılan iş, bazı personelin bu vesileyle soygun ve talan yapacak olmalarıdır. Bu iki genç kurmay subayı aralarına almak istemezler. Buna rağmen iki arkadaş bu harekata iştirak ederler. Kendi kurdukları düzenin bozulacağından korkan soygun ekipleri, kendi aralarındaki dalavereli hesaplardan bir miktar altını da Lütfü Müfit’e vermek isterler. Müfit, bu altınları almaz ve işi Mustafa Kemal’e haber verir. Ne yapması gerektiğini sorar. Mustafa Kemal Müfit’e; “bugünün adamı olmak istiyorsan bu altınları al, eğer yarının adamı olmak istiyorsan bu altınları iade et, makbuzunu al ve sakla” der.

        İşte, tarihin altın sayfalarında kalan insanlar, “yarının adamı” olmayı tercih edebilenler ve bu irade gücünü ortaya koyabilenlerdir.

        O, bir insandı...

        O, yarının adamı olmayı göze alabilen büyük bir insandı...

        O, Mustafa Kemal’di...

        O, arkadaşı Ali Fuat CEBESOY’a okula ilk geldiği gün, “Sınıflarımız biraz karanlıktır; fakat, beyinlerimiz ve yüreklerimiz aydınlıktır.” diyen Harbiyeli Mustafa Kemal’di...

        O, yok olmak noktasına getirilmiş bir milleti yeniden var eden; akıl ve bilim temelinde, çağdaş uygarlık yolunda ona yeni ufuklar açan dahi bir asker, devlet ve düşünce adamı idi...

        O, bir Atatürk idi...

        Takdir edersiniz ki, Atatürk ve Onun önderliğinde kurduğumuz Millî (Üniter), Demokratik ve laik Türkiye Cumhuriyeti'ni yaşatma ve yarınlara taşıma bilinci ancak, Atatürk'ü doğru anlamak ve doğru anlatmak ile oluşturulabilir, kökleştirilebilir.

        Büyük Önder’in aramızdan ayrılışının yıldönümünde aziz hatırası önünde saygıyla eğilirken, O’nu ve düşüncelerini daha iyi ve daha doğru anlama ve anlatma azminde olduğumuzu belirtir, saygılarımı sunarım.

Atatürk'ün Özlük Dosyası

Muamelat-ı Zatiye Dairesi (Personel Başkanlığı)

Evraka 21 Teşrinisani 1341 (21 Kasım 1925)

Reis-i Cumhur Müşir Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretleri bin Ali Rıza Selânik

Duhulü: 1 Mart 1315 (13 Mart 1899)

Nasbı: 19 Eylül 1337 (19 Eylül 1921 )

Sicil No: 1317-8 P. (Piyade 1902-8)

Müşarünileyh Hazretleri :

29 Kânunuevvel 320 (11 Ocak 1905)

Tarihinde Erkân-ı Harbiye Yüzbaşılığı ile mektepten neş'et ederek sunuf-u selasede bölük idare ve kumanda etmek üzere atik 5 nci Ordu'ya memur buyrulmuştur

12 Kânunuevvel 332 (25 Aralık 1906)

Tarihinde Beşinci Mecidi Nişanı'yla taltif edilmiştir

7 Haziran 323 (20 Haziran 1907)

Tarihinde Kolağalığa terfi etmiştir. Sene-i mezkûre eylülü gayesinde arıza-i vücudiyelerinden naşi atik 3 ncü Ordu'ya nakledilmişlerdir

9 Haziran 324 (22 Haziran 1908)

Tarihinde Şark Demiryolu Müfettişliği'ne ve sene-i mezkûre Kânunuevvel gayesinde 3 ncü Ordu Redif 17 nci Selânik Fırkası Erkân-ı; Harbiyesine tayin buyrulmuşlardır

23 Teşrinievvel 325 (5 Kasım 1909)

Tarihinde 3 ncü Ordu Erkân-ı Harbi- yesine tayin buyrulmuştur

24 Ağustos 326 (6 Eylül 1910)

Tarihinde 3 ncü Ordu Zabitan Talimgahı Kumandanlığı'na ve sene-i mezkûre teşrinievvelinde tekrar mezkûr 3 ncü Ordu Erkân-ı Harbiyesine ve bilahara Kânunusâni zarfında 5 nci Kolordu Erkân-ı Harbiyesine tayin buyrulmuştur

14 Eylüf 327 (27 Eylül 1911 )

Tarihinde muvakkaten Trablusgarp Fırkası Erkân-ı Harbiyesine memur edilmişse de Trablusgarp'a gitmeksizin İstanbuf'a cefbi 5 nci Kolordu'ya tebliğ edilerek Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Dairesi'ne tayin buyrulmuştur

14 Teşrinisani 327 (27 Kasım 1911 )

Tarihinde Binbaşılığa terfi edilmiştir

19 Kânunusanı 327 (1 Ocak 1912)

Tarihinde Bingazi'de bulunan müşarünileyhin Derne karşısındaki Şark Gönülfü Kumandanlığı'nı deruhte etmiştir

26 Şubat 327 (11 Mart 1912)

Tarihinde Derne Kumandanlığı'na tayin edilmiştir

11 Teşrinievvel 328 (24 Ekim 1912)

Tarihinde rahatsızlığına mebni Dersaadet'e hareket etmiştir

8 Teşrinisani 328 (21 Kasım 1912)

Tarihinde Karargâh-ı Umuroi emrine verilerek mezkûr ay zarfında Bahrü sefit Boğazı Kuvay-i Mürettebesi Erkân-ı Harbiyesi'ne tayin buyrulmuştur

14 Teşrinievvel 329 (27 Ekim 1913)

Tarihinde Sofya Ataşemiliterliği'ne tayin buyrulmuştur

24 Teşrinievvel 329 (6 Kasım 1913)

Tarihinde Bingazi muharebatında ibraz-ı şecaat ve liyakat etmesine mebni kıdemine iki sene zam, Dördüncü Rütbe'den Osmani Nişanı ita klınmıştır

29 Kânunuevvel 329 (11 Ocak 1914)

Tarihinde Sofya-Belgrat-Çetine Sefaretleri Ataşemiliterliği'ne tayin buyrulmuştur

26 Şubat 329 (11 Mart 1914)

Tarihinde Fransa Hükümeti tarafından Şövalye Rütbesinden Legion d'honneur nişanı ita kılınmıştır

16 Şubat 329 (1 Mart 1914)

Tarihinde Balkan Harbi'ndeki hidemat-ı hasenesinden dofayı kaymakamlığa terfi etmiştir

22 Temmuz 330 (4 Ağustos 1914)

Tarihinde Sırbistan Ataşemiliterfiği'ne tayin kılınmış ise de Sofya Ataşemiliterliği'ne ipka edilmiştir

16 Teşrinisani 330 (29 Kasım 1914)

Tarihinde iki sene kıdem zammı verilmiştir

7 Kânunusani 330 (20 Ocak 1915)

Tarihinde 3 ncü Kolordu'da yeni teşekkül eden 19 ncu Fırka Kumandanlığı'na tayin buyrulmuştur

19 Mayıs 331 (1 Haziran 1915)

Tarihinde Miralaylığa terfi etmiştir

15 Temmuz 331 (28 Temmuz 1915)

Tarihinde 15 nci Kolordu Kumandanlığı'na ve sene-yi mezkûrede (Ağustos) 16 ncı Kolordu Komutanlığı'na tayin buyrulmuştur

14 Kânunusani 331(27 Ocak 1916)

Tarihinde tebdil havasının hitamına mebni 16 ncı Kolordu`ya İltihak buyrulmuştur

2 Temmuz 331(15 Temmuz 1915)

Tarihinde Harp Madalyası

19 Ağustos 331(1 Eylül 1915)

Tarihinde Muharebe Gümüş Liyakat Madalyası

4 Kânunusani 331(17 Ocak 1916)

Tarihinde Anafartalar Grubu Komutanı iken Muharebe Altın Liyakat Madalyası

19 Kânunusani 331(1 Şubat 1916)

Tarihinde Üçüncü Rütbe'den Osmani Nişanı

28 Kânunuevvel 331( Aralık 1915)

Alman Hükümeti tarafından Demir Salip Nişanı verilmiş

28 Şubat 331(13 Mart 1916) Anafartalar'daki hidemat-ı hasenesinden dolayı iki sene seferi kıdem zammı ita kılınmıştır

19 Mart 332(1 Nisan 1916)

Tarihinde Hidemat-ı fevkâledesine mebni bir sene kıdem zammı ile Mirli valığa terfi etmiştir

29 Teşrinisani 332.(12 Aralık 1916)

Müceddeden İkinci Rütbe'den Mecidi Nişanı ita kılınmıştır

11 Kânunuevvel 1332(24 Aralık 1916)

Bitlis havalisindeki hidematına mükâfeten bir sene seferi kıdem zammı ita edilmiştir. Sene-yi mezkûre zarfında Almanya Hükümeti tarafından Birinci ve İkinci Demir Salip ve Avus turya Macaristan Hükümeti tarafından Üçüncü Rütbe'den Muharebe Liyakat Madalyası ile İkinci Rütbeden Harp Alâmeti Liyakat-ı Askeri Madalyası ita kılınmıştır

7 Mart 333(7 Mart 1917)

Tarihinde 2 nci Ordu Kumandanlığı'na tayin buyrulmuştur

19 Mart 333(19 Mart 1917)

Tarihinde muharebat-ı vakıadaki hidemat-ı hasanesinden dolayı tebdilen İkinci Rütbeden Osmani Nişanı ita kılınmıştır

5 Temmuz 333(5 Temmuı 1917)

Tarihinde 7 nci Ordu Kumandanlığı'na tayin buyrulmuştur

23 Eylül 333(23 Eylül 1917)

Tarihinde Muharebe Altın İmtiyaz Madalyası ile taltif buyrulmuştur

9 Teşrinievvel 333(9 Ekim 1917)

Tarihinde becayişen 2 nci Ordu Kumandanlığı'na tayin kılınmıştır

11 Teşrinievvel 333(11 Ekim 1917)

Tarihinde bir ay müddetle İstanbul'a mezunen gitmişler ve rahatsızlıklarına mebni tedavi edilmek üzere üç ay mezuniyet verilmiştir

7 Teşrinisani 333(7 Aralık 1917)

Tarihinde Karargâh-ı Umumi emrine alınarak sene-i meıkûre kânunuevvelinde mülga Veliaht-ı Saltanat refakatinde Almanya Karargah-ı Umumisi'ne azimet etmiş

16 Kânunuevvel 333(16 Aralık 1917)

Tarihinde tebdilen Birinci Rütbe'den Kılıçlı Mecidi Nişanı ita kılınmıştır

19 Şubat 334(19 Şubat 1918)

Tarihinde Almanya İmparatoru tarafından Birinci Rütbe'den Kılıçlı Kron dö Prus Nişanı verilmiştir

13 Mayıs 334(13 Mayıs 1918)

Tarihinde bera-i tedavi Viyana'ya azimet buyurmuştur

7 Ağustos 334(7 Ağustos 1918)

Tarihinde 7 nci Ordu Kumandanlığı'na ve sene-yi mezkure eylülünde Fahri Yaveran silkine ithal buyrulmuş

31 Teşrinievvel 334(31 Ekim 1918)

Tarihinde Yıldırım Ordular Grubu Kumandanlığı'nı deruhte buyurmuşlardır

Teşrinisani 334(Kasım 1918)

Tarihinde Grubun Lağvı üzerine Harbiye Nezareti emrine alınmıştır

30 Nisan 335(30 Nisan 1919)

Tarihinde 9 ncu Ordu Kıtaatı Müfettişliği'ne tayin edilmiş ve sene-yi mezkûre Temmuzu'nun beşinde İstanbul Hükümet-i sakıtasınca memuriyetine hitam verilmiştir

9 Ağustos 335(9 Ağustos 1919)

Ordu Müfettişliği'nden mazul ve askerlikten müstafi olan müşarünileyhin silk-i askeriden ihracı ve haiz olduğu nişanların refi ve Fahri Yaveran Unvanının nezi hakkında irade çıkmıştır

23 Nisan 336(23 Nisan 1920)

Tarihinde Büyük Millet Meclisi Riyaset-i Celilesine intahap buyrulmuşlardır

19 Eylül 337 (19 Eylül 1921 ) Tarihinde Büyük Millet Meclisi'nce ittifakla kendilerine Gazilik Ünvanı ita ve Rütbe-i Samiye-i Müşiri tevcih buyrulmuştur

5 Teşrinisani 337 (5 Kasım 1921 )

Tarihinden itibaren müşarünileyhin Başkumandanlık müddeti üç ay daha temdit edilmiştir

5 Şubat 338 (5 Şubat 1922)

Tarihinden itibaren Başkumandanlık müddeti üç ay daha temdit edilmiştir

27 Mart 339 (27 Mart 1923)

Tarihinde Afganistan Emiri (Kralı) tarafından Aliyülâlâ Nişanı irsal kılınmıştır

21 Teşrinisani 339 (21 Kasım 1923)

Tarihinde kırmızı-yeşil kurdeleli İstiklal Madalyası talik olunmuştur

29 Teşrinievvel 339 (29 Ekim 1923)

Tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Riyaseti'ne intihap buyrulmuştur

ATATÜRK KRONOLOJİSİ

Atatürk'ün kronolojisi, bir bakıma Türkiye'nin kurtuluş mücadelesine ve bu mücadeleden, hangi aşamalardan geçerek onurlu bir Türkiye Cumhuriyeti kurulduğuna işaret etmektedir.

19 Mayıs 1881 - Mustafa'nın Selanik'te doğuşu.

1893 - Mustafa'nın Selanik Askeri Rüştiyesi'ne yazılması ve öğretmeni Mustafa Efendi'nin kendisine "Kemal" adını takması.

1895 - Mustafa Kemal'in Selanik Askeri Rüştiyesi'ni bitirerek Manastır Askeri İdadisine girmesi.

13 Mart 1899 - Mustafa Kemal'in Manastır Askeri İdadisi'ni bitirerek İstanbul'da Harp Okulu'na girişi.

10 Şubat 1902 - Mustafa Kemal'in Harp Okulu'nu teğmen rütbesiyle bitirerek Harp Akademisi'ne geçmesi.

11 Ocak 1905 - Mustafa Kemal'in Kurmay Yüzbaşı olarak Harp Akademisi'nden mezun olması ve merkezi Şam'da bulunan Beşinci Ordu emrine verilmesi.

Ekim 1905 - Mustafa Kemal'in bazı arkadaşlarıyla birlikte Şam'da gizli "Vatan ve Hürriyet Cemiyeti"ni kurması.

20 Haziran 1907 - Mustafa Kemal'in Kolağasılığına ( Kıdemli Yüzbaşı ) yükseltilmesi

13 Ekim 1907 - Mustafa Kemal'in Selanik'te III. Ordu'ya atanması.

15-16 Nisan 1909 - Mustafa Kemal'in 31 Mart (13 Nisan) ayaklanması üzerine Hareket Ordusu'nun kurmay başkanı olarak İstanbul'a hareket etmesi.

6 Eylül 1909 - Mustafa Kemal'in Selanik'te III. Ordu Piyade Subay Talimgahı Komutanı olması. (Aynı yıl içinde Kolağası rütbesiyle 38. Piyade Alayı komutanı olmuştur.)

Mayıs 1910 - Mustafa Kemal'in Mahmud Şevket Paşa'nın kurmay başkanı olarak Arnavutluk harekatında bulunması.

Eylül 1910 - Fransa'da yapılan manevralara Türk Ordusu temsilcisi olarak katılması.

13 Eylül 1911 - Mustafa Kemal'in İstanbul'a Genelkurmay'a nakledilmesi.

27 Kasım 1911 - Mustafa Kemal'in Trablusgarb'ta Binbaşılığa yükseltilmesi.

22 Aralık 1911 - Mustafa Kemal'in İtalyan - Osmanlı Trablus Savaşı'nda Tobruk Taarruzu'nu başarıyla idare etmesi.

25 Kasım 1912 - Mustafa Kemal'in Bahrısefid Boğazı ( Çanakkale ) Kuva-yı Mürettebesi Harekat Şubesi Müdürlüğü'ne atanması.

27 Ekim 1913 - Mustafa Kemal'in Sofya Ataşemiliteri olması.

1 Mart 1914 - Mustafa Kemal'in Yarbaylığa yükseltilmesi.

2 Şubat 1915 - Mustafa Kemal'in Tekirdağ'da 19. Tümeni kurmaya başlaması. (25 Şubat 1915'te tümen kuruluşunu tamamlayarak Maydos'a gelmiştir.)

25 Nisan 1915 - İtilaf devletlerinin Arıburnu'na asker çıkarmaları üzerine Mustafa Kemal'in tümeniyle düşmanı önleyerek durdurması.

1 Haziran 1915 - Mustafa Kemal'in Albaylığa yükseltilmesi.

8-9 Ağustos 1915 - Mustafa Kemal'in Anafartalar Grubu Komutanlığı'na atanması.

10 Ağustos 1915 - Mustafa Kemal'in bizzat idare ettiği taarruzla Anafartalar cephesinde düşmanı geri atması.

17 Ağustos 1915 - Mustafa Kemal'in Kireçtepe'de zafer kazanması.

21 Ağustos 1915 - Mustafa Kemal'in II. Anafartalar Savaşı'nı kazanması.

14 Ocak 1916 - Mustafa Kemal'in Edirne'de XVI. Kolordu Komutanlığı'na başlaması.

1 Nisan 1916 - Mustafa Kemal'in Mirlivalığa ( Tümgeneral ) yükselmesi.

7-8 Ağustos 1916 - Mustafa Kemal'in Bitlis ve Muş'u düşman elinden geri alması.

7 Mart 1917 - Mustafa Kemal'in Diyarbakır'daki II. Ordu Komutanlığı vekilliğine atanması.

16 Mart 1917 - Mustafa Kemal'in Diyarbakır'daki II. Ordu Komutanlığı'na asil olarak atanması.

5 Temmuz 1917 - Mustafa Kemal'in Halep'teki VII. Ordu Komutanlığı'na atanması.

20 Eylül 1917 - Mustafa Kemal'in VII. Ordu Komutanı sıfatıyla memleketin ve ordunun durumunu açıklayan tarihi raporunu göndermesi.

15 Ekim 1917 - Mustafa Kemal'in VII. Ordu Komutanlığı'ndan ayrılarak İstanbul'a dönmesi.

15 Aralık 1917 - Mustafa Kemal'in Veliaht Vahidettin ile Almanya'ya gitmesi.

16 Aralık 1917 - Mustafa Kemal'e "Birinci Rütbeden Kılıçlı Mecidi Nişanı" verilmesi.

4 Ocak 1918 - Almanya gezisinden dönmesi.

7 Ağustos 1918 - Mustafa Kemal'in Filistin'de bulunan VII. Ordu Komutanlığı'na ikinci defa tayin olunması.

26 Ekim 1918 - Mustafa Kemal'in komta ettiği VII. Ordu Birlikleri tarafından düşman taarruzunun Haleb'in kuzeyinde bugünkü sınırlarımız üzerinde durdurulması.

31 Ekim 1918 - Mustafa Kemal'in Yıldırım Orduları Grubu Komutanı olması.

13 Kasım 1918 - Mustafa Kemal'in Yıldırım Orduları Grubu Komutanlığı'nın lağvı üzerine İstanbul'a gelmesi.

30 Nisan 1919 - Mustafa Kemal'in 9. Ordu Müfettişi olması.

16 Mayıs 1919 - Mustafa Kemal'in Samsun'a gitmek üzere Bandırma Vapuru ile İstanbul'dan ayrılması.

19 Mayıs 1919 - Mustafa Kemal'in Samsun'a çıkması.

21-22 Haziran 1919 - Mustafa Kemal'in Amasya'dan yolladığı genelgeyle, milli kuvvetleri bir gaye ve bir teşkilat çevresinde toplamak amacıyla Sivas Kongresi'ni toplantıya çağırdı.

26 Haziran 1919 - Amasya'dan Sivas'a hareketi.

3 Temmuz 1919 - Mustafa Kemal'in Erzurum'a ilk gelişi.

8-9 Temmuz 1919 - Mustafa Kemal'in resmi görevinden ve askerlikten çekilmesi.

23 Temmuz 1919 - Erzurum Kongresi'nin toplanması ve Mustafa Kemal'in Erzurum Kongresi'ne Başkan seçilmesi.

4 Eylül 1919 - Sivas Kongresi'nin toplanması ve Mustafa Kemal'in Sivas Kongresi'ne Başkan seçilmesi.

11 Eylül 1919 - Mustafa Kemal'in Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi Başkanlığı'na seçilmesi.

20-22 Ekim 1919 - Mustafa Kemal'in İstanbul'dan gelen Bahriye Nazırı Salih Paşa ile Amasya'da görüşmesi.

7 Kasım 1919 - Mustafa Kemal'in İstanbul'da toplanması kararlaştırılan Osmanlı Meclisi için Erzurum'dan milletvekili seçilmesi. ( TBMM'nin birinci dönemi için yapılan seçimde ve ondan sonraki seçimlerde Ankara'dan milletvekili seçilmiştir. )

27 Aralık 1919 - Mustafa Kemal'in Heyeti Temsiliye ile birlikte Ankara'ya gelmesi.

16 Mart 1920 - İstanbul'un İtilaf Devletleri tarafından işgali üzerine Mustafa Kemal'in durumu bütün devletlere ve Millet Meclislerine protesto etmesi ve Ankara'da yeni bir Millet Meclisi toplama teşebbüsüne geçmesi.

23 Nisan 1920 - Mustafa Kemal'in Ankara'da Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni açması.

24 Nisan 1920 - TBMM'nin Mustafa Kemal'i başkanlığa seçmesi.

11 Mayıs 1920 - Mustafa Kemal'in İstanbul Hükümetince ölüm cezasına çarptırılması.( Bu karar 24 Mayıs 1920'de Padişah tarafından onanmıştır. )

13 Eylül 1920 - Mustafa Kemal tarafından hazırlanan Halkçılık programının Büyük Millet Meclisi'ne sunuluşu.

5 Aralık 1920 - Mustafa Kemal'in İstanbul'dan gelen Osmanlı delegeleri İzzet ve Salih Paşa'larla Bilecik tren istasyonunda görüşmesi.

10 Mayıs 1921 - Mustafa Kemal tarafından Büyük Millet Meclisi'nde Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu'nun kurulması ve kendisinin Grup Başkanlığı'na seçilmesi.

13 Haziran 1921 - Mustafa Kemal'in Fransız temsilcisi F. Bouillon ile Ankara'da görüşmesi.

5 Ağustos 1921 - Büyük Millet Meclisi tarafından Mustafa Kemal'e Başkomutanlık görevinin verilmesi.

23 Ağustos 1921 - Mustafa Kemal'in 22 gün 22 gece süren Sakarya Meydan Muharebesi'ni idareye başlaması.

13 Eylül 1921 - Mustafa Kemal'in Sakarya Zaferi'ni kazanması.

19 Eylül 1921 - Mustafa Kemal'e Büyük Millet Meclisi tarafından müşirlik
( mareşallik ) rütbesinin ve

Gazi ünvanının verilmesi.

26 Ağustos 1922 - Gazi Mustafa Kemal'in Kocatepe'den Büyük Taarruz'u idareye başlaması.

30 Ağustos 1922 - Gazi Mustafa Kemal'in Dumlupınar'da Başkomutanlık Meydan Savaşı'nı kazanması.

10 Eylül 1922 - Gazi Mustafa Kemal'in İzmir'e girişi.

1 Kasım 1922 - Gazi Mustafa Kemal'in teklifi üzerine Büyük Millet Meclisi'nin saltanatın kaldırılmasına karar vermesi.

14 Ocak 1923 - Mustafa Kemal'in annesi Zübeyde Hanım'ın İzmir'de ölümü.

29 Ocak 1923 - Gazi Mustafa Kemal'in İzmir'de Latife (Uşaklıgil) Hanım'la evlenmesi. ( 5 Ağustos 1925'te ayrılmışlardır.)

17 Şubat 1923 - Gazi Mustafa Kemal'in İzmir'de ilk Türkiye İktisat Kongresi'ni açması.

13 Ağustos 1923 - Gazi Mustafa Kemal'in ikinci defa Büyük Millet Meclisi Başkanlığı'na seçilmesi.

11 Eylül 1923 - Gazi Mustafa Kemal'in Halk Partisi'ni kurması.

29 Ekim 1923 - Cumhuriyetin İlanı ve Gazi Mustafa Kemal'in ilk Cumhurbaşkanı seçilmesi.

1 Mart 1924 - Gazi Mustafa Kemal'in Büyük Millet Meclisi'ni açışı ve Halifeliğin kaldırılması ile öğretimin birleştirilmesi gereğini konuşmasında belirtmesi.

23 Ağustos 1925 - Gazi Mustafa Kemal'in Kastamonu'da ilk defa şapka giymesi.

3 Ekim 1926 - İstanbul'da Sarayburnu'nda Mustafa Kemal'in ilk heykelinin dikilmesi.

1 Temmuz 1927 - Gazi Mustafa Kemal'in Cumhurbaşkanı sıfatıyla ilk defa İstanbul'a gelmesi.

15-20 Ekim 1927 - Gazi Mustafa Kemal'in CHP İkinci Kurultayı'nda tarihi büyük nutkunu söylemesi.

1 Kasım 1927 - Gazi Mustafa Kemal'in ikinci defa Cumhurbaşkanlığı'na seçilmesi.

4 Kasım 1927 - Gazi Mustafa Kemal'in Ankara Etnografya Müzesi önünde ve Yenişehir'de dikilen heykellerinin açılışı.

20 Mayıs 1928 - Afgan Kralı Amanullah Han'ın Gazi Mustafa Kemal'i Ankara'da ziyareti.

9-10 Ağustos 1928 - Gazi Mustafa Kemal'in Sarayburnu'nda Türk harfleri hakkındaki nutkunu söylemesi.

12 Nisan 1931 - Gazi Mustafa Kemal tarafından Türk Tarih Kurumu'nun kurulması.

4 Mayıs 1931 - Mustafa Kemal'in üçüncü defa Cumhurbaşkanlığı'na seçilmesi.

12 Haziran 1932 - Irak Kralı Emir Faysal'ın Ankara'da Mustafa Kemal'i ziyareti.

12 Temmuz 1932 - Gazi Mustafa Kemal tarafından Türk Dil Kurumu'nun kurulması.

4 Ekim 1933 - Yugoslavya Kralı Aleksandre'nin Gazi Mustafa Kemal'i İstanbul'da ziyareti.

29 Ekim 1933 - Gazi Mustafa Kemal'in Cumhuriyet'in onuncu yıldönümü dolayısıyla tarihi nutkunu söylemesi.

16 Haziran 1934 - İran Şehinşahı Rıza Pehlevi'nin Gazi Mustafa Kemal'i Ankara'da ziyareti.

24 Kasım 1934 - Büyük Millet Meclisi'nin Mustafa Kemal'e ATATÜRK soyadını veren kanunu kabul etmesi.

1 Mart 1935 - Atatürk'ün dördüncü defa Cumhurbaşkanı seçilmesi.

4 Eylül 1936 - İngiltere Kralı Edward VIII.'nin İstanbul'da Atatürk'ü ziyareti.

11 Haziran 1937 - Atatürk'ün, çiftliklerini Devlete ve bir kısım gayrimenkullerini Ankara Belediyesi'ne bağışlaması.

30 Mart 1938 - Atatürk'ün hastalığı hakkında Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreter- liğince ilk defa resmi tebliğ yayınlanması.

19 Haziran 1938 - Romanya Kralı Karol II'nin Atatürk'ü İstanbul'da ziyareti.

5 Eylül 1938 - Atatürk'ün vasiyetnamesini yazması. ( Açılış 28 Kasım 1938 )

16 Ekim 1938 - Atatürk'ün hastalık durumu hakkında günlük resmi tebliğler yayımına başlanması.

10 Kasım 1938 - Büyük Atatürk'ün Ölümü

21 Kasım 1938 - Atatürk'ün cenazesinin Etnografya Müzesi'ndeki geçici kabre törenle konulması.

10 Kasım 1953 - Atatürk'ün nâşının, Etnografya Müzesi'ndeki geçici kabrinden Anıtkabir'e nakledilmesi.

1981 - UNESCO'nun aldığı bir kararla Atatürk'ün doğumunun 100. yılının bütün dünyada ATATÜRK YILI olarak kutlanması.

ATATÜRK DİYOR Kİ !

Hürriyet olmayan bir memlekette ölüm ve çöküş vardır. Her ilerleyişin ve kurtuluşun anası hürriyettir. 1906

Ben askerliğin herşeyden ziyade sanatkarlığını severim. 1912

Savaş için düşmanı ordugahımızda beklemektense, onu uzaktan karşılamak yeğdir. 1914

Tarih bir milletin kanını, varlığını hiçbir zaman inkar edemez. 1919

Bütün ümidim gençliktedir. 1919

Bizim görüşümüz -ki halkçılıktır-kuvvetin, kudretin, egemenliğin, yönetimin doğrudan doğruya halka verilmesidir, halkın elinde bulundurulmasıdır. 1920

Adalet gücü bağımsız olmayan bir milletin, devlet halinde varlığı kabul olunamaz. 1920

Büyük Türk ordusu! Dünyanın hiçbir ordusunda yüreği seninkinden daha temiz ve daha sağlam bir askere rastgelinmemiştir. 1921

Hürriyet ve istiklal benim karakterimdir. 1921

Hiçbir zafer amaç değildir. Zafer, ancak kendisinden daha büyük bir amacı elde etmek için belli başlı bir vasıtadır. 1921

Millete efendilik yoktur. Hizmet vardır. Bu millete hizmet eden onun efendisi olur. 1921

Basın milletin müşterek sesidir. Başlıbaşına bir kuvvet, bir okul, bir öncüdür. 1922

Tam bağımsızlık, ancak ekonomik bağımsızlıkla mümkündür. 1922

Yarım hazırlıkla, yarım tedbirle taarruz, hiç taarruz etmemekten daha fenadır. 1922

Bayrak bir milletin bağımsızlık alametidir. Düşmanın da olsa hürmet etmek lazımdır. 1922

Eğitim işlerinde behemahal muzaffer olmak lazımdır. Bir milletin hakiki kurtuluşu ancak bu surette olur. 1922

Her çiftçi ailesinin geçineceği ve çalışacağı toprağa sahip olması mutlaka lazımdır. Vatanın sağlam temeli ve bayındır hale getirilmesi bu esastadır. 1922

"Zamanın değişmesi ile hükümlerin değişmesi inkar olunamaz" kaidesi adalet sistemimizin temel taşıdır. 1922

Türkiye' nin gerçek efendisi, hakiki üretici olan köylüdür. O halde, herkesten daha çok refah, saadet ve servete müstehak olan köylüdür. 1922

Okulun vereceği ilim ve irfan sayesindedir ki Türk Milleti, Türk Sanatı, Ekonomisi, Türk Şiir ve Edebiyatı bütün güzellikleriyle gelişir. 1922

Okul, genç beyinlere insalığa saygıyı, millet ve ülkeye sevgiyi, bağımsızlık onurunu öğretir. 1922

Biz barış istiyoruz dediğimiz zaman tam bağımsızlık dediğimizi herkesin anlaması gerekir. 1923

Sanatsız kalan bir milletin hayat damarlarından biri kopmuş demektir. 1923

Siyasi, askeri zaferler ne kadar büyük olurlarsa olsunlar, ekonomik zaferlerle taçlandırılmazlarsa meydana gelen zaferler devamlı olamaz, az zamanda söner. 1923

Memleket mutlaka modern medeni ve yeni olacaktır. Bizim için bu hayat davasıdır. 1923

Yeni Türkiye Devleti temellerini süngüyle değil, süngünün de dayandığı ekonomi ile kuracaktır. Yeni Türkiye Devleti cihangir bir devlet olmayacaktır. Fakat yeni Türkiye Devleti bir ekonomi devleti olacaktır. 1923

Bir millet ki resim yapmaz, bir millet ki heykel yapmaz, bir millet ki tekniğin gerektirdiği şeyleri yapmaz, itiraf etmeli ki o milletin ilerleme yolunda yeri yoktur. 1923

Devrim yasası, eldeki yasaların üstündedir. Bizi öldürmedikçe, bizim kafalarımızdaki akımı boğmadıkça, başladığımız devrim ve yenilik bir an bile durmayacaktır. Bizden sonraki dönemlerde de böyle olacaktır. 1923

Büyük başarılar, değerli anaların yetiştirdikleri seçkin çocukların yardımıyla meydana gelir. 1923

Toplumdaki başarısızlığın sebebi, kadınlarımıza karşı gösterdiğimiz ihmal ve kusurdan doğmaktadır. 1923

Kadınlarımız erkeklerden daha çok aydın, daha çok verimli, daha çok bilgili olmak zorundadırlar. 1923

Hiçbir şeye ihtiyacımız yok, yalnız bir şeye ihtiyacımız vardır; çalışkan olmak! 1923

Bizim dinimiz, ulusumuza, değersiz, miskin ve aşağı olmayı salık vermez. Tersine Allah da, Peygamber de insanların ve ulusların onur ve şereflerini korumalarını buyuruyor. 1923

Kılıç ve saban; bu iki fatihten birincisi, ikincisine daima mağlup oldu. 1923

Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir. 1923

Bu memleket dünyanın beklemediği, asla umut etmediği ayrıcalıklı bir varoluşa sahne oldu. Bu sahne en az 7 bin senelik bir Türk beşiğidir. Beşik doğanın rüzgarıyla sallandı; beşiğin içindeki çocuk doğanın yağmurlarıyla yıkandı, o çocuk doğanın şimşeklerinden, yıldırımlarından, kasırgalarından evvela korkar gibi oldu sonra onlara alıştı; Onların oğlu oldu. Birgün o doğa çocuğu, Doğa oldu; şimşek, yıldırım, güneş oldu; Türk oldu... Türk budur. YIldırımdır, kasırgadır, dünyayı aydınlatan güneştir.

Dünyada herşey için, medeniyet için, hayat için, başarı için, en hakiki mürşit bilimdir, fendir. 1924

Bütün dünya bilsin ki, benim için bir yandaşlık vardır: Cumhuriyet yandaşlığı, düşünsel ve toplumsal devrim yandaşlığı. Bu noktada yeni Türkiye topluluğunda, bir bireyi bunun dışında düşünmek istemiyorum. 1924

Savaş zaruri ve hayati olmalıdır. Milletin hayatı tehlikeye maruz kalmadıkça savaş bir cinayettir. 1924

Türk milletinin istidatı ve kati kararı medeniyet yolunda durmadan, yılmadan ilerlemektir. 1924

Türk milletinin karakter ve adetlerine en uygun olan idare, cumhuriyet idaresidir. 1924

Yeni kuşak, en büyük cumhuriyetçilik dersini bugünkü öğretmenler topluluğundan ve onların yetiştirecekleri öğretmenlerden alacaktır. 1924

Öğretmenler! Cumhuriyet, fikren, ilmen, fennen, bedenen kuvvetli ve yüksek karakterli muhafızlar ister. Yeni nesli bu özellik ve kabiliyette yetiştirmek sizin elinizdedir. 1924

Milletleri kurtaranlar yalnız ve ancak öğretmenlerdir. 1925

Zafer "Zafer benimdir" diyebilenindir. Başarı "Başaracağım" diye başlayanın ve "Başardım" diyebilenindir. 1925

Her fert istediğini düşünmek, istediğine inanmak, kendine mahsus siyasi bir fikre malik olmak, seçtiği dinin icaplarını yapmak ve yapmamak hak ve hürriyetlerine maliktir. Kimsenin fikrine ve vicdanına hakim olunamaz. 1925

Tüketici yaşamak iyi değildir. Üretici olalım. 1925

Yaptığımız ve yapmakta olduğumuz inkılapların amacı, Türkiye Cumhuriyeti halkını tamamen çağımıza uygun ve bütün mana ve biçimiyle uygar bir toplum haline değiştirmektir. 1925

Biz Türkler, bütün tarihimiz boyunca, hürriyet ve istiklale sembol olmuş bir milletiz. 1927

Gençliği yetiştiriniz. Onlara ilim ve irfanın müspet fikirlerini veriniz. Geleceğin aydınlığına onlarla kavuşacaksınız. 1927

Bomba sırtı olayı (14 Mayıs 1915) çok önemli ve Dünya savaş tarihinde eşine rastlanması mümkün olmayan bir olaydır. Karşılıklı siperler arası 8 metre, yani ölüm kesin. Birinci siperdekilerin hepsi kurtulmamacasına düşüyor. İkinci siperdekiler yıldırım gibi onların yerlerine gidiyor. Fakat ne kadar imrenilecek bir soğuk kanlılıkla biliyormusunuz? Bomba, şarapnel, kurşun yağmuru altında öleni görüyor, üç dakikaya kadar öleceğini biliyor ve en ufak bir çekinme bile göstermiyor. Sarsılma yok. Okuma bilenler Kur' an-ı Kerim okuyor ve cennete gitmeye hazırlanıyor. Bilmeyenlerse Kelime-i şahadet getiriyor ve ezan okuyarak yürüyorlar. Sıcak cehennem gibi kaynıyor. İşte bu Türk askerindeki ruh kuvvetini gösteren dünyanın hiçbir askerinde bulunmayan tebriğe değer bir örnektir. Emin olmalısınız ki Çanakkale savaşlarını kazandıran bu yüksek ruhtur.

BURSA NUTKU

        TÜRK GENCİ İNKILÂPLARIN VE REJİMİN SAHİBİ VE BEKÇİSİDİR. BUNLARIN LÜZUMUNA, DOĞRULUĞUNA HERKESTEN ÇOK İNANMIŞTIR. REJİMİ VE İNKILÂPLARI BENİMSEMİŞTİR. BUNLARI ZAYIF DÜŞÜRECEK EN KÜÇÜK VEYA EN BÜYÜK BİR KIPIRTI, BİR HAREKET DUYDU MU: BU MEMLEKETİN POLİSİ VARDIR, JANDARMASI VARDIR, ORDUSU VARDIR DEMEYECEKTİR. HEMEN MÜDAHALE EDECEKTİR VE KENDİSİ ESERİNİ KORUYACAKTIR. POLİS GELECEKTİR, ASIL SUÇLULARI BIRAKIP SUÇLU DİYE ONU YAKALAYACAKTIR, MAHKEME ONU MAHKÛM EDECEKTİR. YİNE DÜŞÜNECEK: DEMEK ADLİYEYİ DE ISLÂH ETMEK, REJİME GÖRE DÜZENLEMEK LÂZIM DİYECEK. ONU HAPSE ATACAKLAR; KANUN YOLUNDAN İTİRAZINI YAPMAKLA BERABER, MECLİSE TELGRAFLAR YAĞDIRIP HAKLI VE SUÇSUZ OLDUĞU İÇİN TAHLİYESİNE ÇALIŞILMASINI, KAYRILMASINI İSTEMEYECEK, DİYECEK Kİ: BEN İMAN VE KANAATİMİN İCABINI YAPTIM. MÜDAHALE VE HAREKETİMDE HAKLIYIM. EĞER BURAYA HAKSIZ GİRMİŞ İSEM, BU HAKSIZLIĞI MEYDANA GETİREN SEBEP VE AMîLLERİ DÜZELTMEK DE BENİM VAZİFEMDİR.

İŞTE BENİM ANLADIĞIM TÜRK GENCİ...

ONUNCU YIL NUTKU

TÜRK MİLLETİ!

KURTULUŞ SAVAŞI'NA BAŞLADIĞIMIZIN ONBEŞİNCİ YILINDAYIZ. BUGÜN CUMHUTİYETİMİZİN ONUNCU YILINI DOLDURDUĞU EN BÜYÜK BAYRAMDIR.

KUTLU OLSUN!
BU ANDA BÜYÜK TÜRK MİLLETİ'NİN BİR FERDİ OLARAK BU KUTLU GÜNE KAVUŞMANIN EN DERİN SEVİNCİ VE HEYECANI İÇİNDEYİM.

YURTTAŞLARIM!

AZ ZAMANDA ÇOK VE BÜYÜK İŞLER YAPTIK. BU İŞLERİN EN BÜYÜĞÜ, TEMELİ TÜRK KAHRAMANLIĞI VE YÜKSEK TÜRK KÜLTÜRÜ OLAN TÜRKİYE CUMHURİYETİ'DİR.

BUNDAKİ MUVAFFAKİYETİ TÜRK MİLLETİ'NİN VE ONUN DEĞERLİ ORDUSUNUN BİR VE BERABER OLARAK AZİMKÂRANE YÜRÜMESİNE BORÇLUYUZ.

FAKAT YAPTIKLARIMIZI ASLA KÂFİ GÖREMEYİZ. ÇÜNKİ DAHA ÇOK VE DAHA BÜYÜK İŞLER YAPMAK MECBURİYETİNDE VE AZMİNDEYİZ. YURDUMUZU DÜNYANIN EN MAMUR VE EN MEDENî MEMLEKETLERİ SEVİYESİNE ÇIKARACAĞIZ. MİLLETİMİZİ EN GENİŞ REFAH, VASITA VE KAYNAKLARA SAHİP KILACAĞIZ. MİLLî KÜLTÜRÜMÜZÜ MUASIR MEDENİYET SEVİYESİNİN ÜSTÜNE ÇIKARACAĞIZ.

BUNUN İÇİN, BİZCE ZAMAN ÖLÇÜSÜ GEÇMİŞ ASIRLARIN GEVŞETİCİ ZİHNİYETİNE GÖRE DEĞİL, ASRIMIZIN SÜRAT VE HAREKET MEFHUMUNA GÖRE DÜŞÜNÜLMELİDİR. GEÇEN ZAMANA NİSPETLE, DAHA ÇOK ÇALIŞACAĞIZ. DAHA AZ ZAMANDA, DAHA BÜYÜK İŞLER BAŞARACAĞIZ. BUNDA DA MUVAFFAK OLACAĞIMIZA ŞÜPHEM YOKTUR. ÇÜNKİ, TÜRK MİLLETİ'NİN KARAKTERİ YÜKSEKTİR. TÜRK MİLLETİ ÇALIŞKANDIR. TÜRK MİLLETİ ZEKİDİR. ÇÜNKİ TÜRK MİLLETİ MİLLî BİRLİK VE BERABERLİKLE GÜÇLÜKLERİ YENMESİNİ BİLMİŞTİR. VE ÇÜNKİ, TÜRK MİLLETİ'NİN YÜRÜMEKTE OLDUĞU TERAKKİ VE MEDENİYET YOLUNDA, ELİNDE VE KAFASINDA TUTTUĞU MEŞALE, MÜSPET İLİMDİR. ŞUNU DA EHEMMİYETLE TEBARÜZ ETTİRMELİYİM Kİ, YÜKSEK BİR İNSAN CEMİYETİ OLAN TÜRK MİLLETİ'NİN TARİHî BİR VASFI DA, GÜZEL SANATLARI SEVMEK VE ONDA YÜKSELMEKTİR. BUNUN İÇİNDİR Kİ, MİLLETİMİZİN YÜKSEK KARAKTERİNİ, YORULMAZ ÇALIŞKANLIĞINI, FITRî ZEKASINI, İLME BAĞLILIĞINI, GÜZEL SANATLARA SEVGİSİNİ, MİLLî BİRLİK DUYGUSUNU MÜTEMADİYEN VE HER TÜRLÜ VASITA VE TEDBİRLERLE BESLEYEREK İNKİŞAF ETTİRMEK MİLLî ÜLKÜMÜZDÜR.

TÜRK MİLLETİ'NE ÇOK YARAŞAN BU ÜLKÜ, ONU, BÜTÜN BEŞERİYETE HAKİKî HUZURUN TEMİNİ YOLUNDA, KENDİNE DÜŞEN MEDENî VAZİFEYİ YAPMAKTA, MUVAFFAK KILACAKTIR.

BÜYÜK TÜRK MİLLETİ, ON BEŞ YILDAN BERİ GİRİŞTİĞİMİZ İŞLERDE MUVAFFAKİİYET VAAD EDEN ÇOK SÖZLERİMİ İŞİTTİN. BAHTİYARIM Kİ, BU SÖZLERİMİN HİÇBİRİNDE, MİLLETİMİN HAKKIMDAKİ İTİMADINI SARSACAK BİR İSABETSİZLİĞE UĞRAMADIM.

BUGÜN, AYNI İNAN VE KATİYETLE SÖYLÜYORUM Kİ, MİLLî ÜLKÜYE, TAM BİR BÜTÜNLÜKLE YÜRÜMEKTE OLAN TÜRK MİLLETİ'NİN BÜYÜK MİLLET OLDUĞUNU BÜTÜN MEDENî ÂLEM, AZ ZAMANDA BİR KERE DAHA TANIYACAKTIR.

ASLA ŞÜPHEM YOKTUR Kİ, TÜRKLÜĞÜN UNUTULMUŞ BÜYÜK MEDENî VASFI VE BÜYÜK MEDENî KABİLİYETİ, BUNDAN SONRAKİ İNKİŞAFIYLA, ÂTİNİN YÜKSEK MEDENİYET UFKUNDA YENİ BİR GÜNEŞ GİBİ DOĞACAKTIR.

TÜRK MİLLETİ!

EBEDİYETE AKIP GİDEN HER ON SENE DE, BU BÜYÜK MİLLET BAYRAMINI DAHA BÜYÜK ŞEREFLERLE, SAADETLERLE HUZUR VE REFAH İÇİNDE KUTLAMANI GÖNÜLDEN DİLERİM.
NE MUTLU TÜRKÜM DİYENE!

Mustafa Kemal ATATÜRK
ATATÜRK’ÜN YAZDIĞI ESERLER

TAKIMIN MUHAREBE EĞİTİMİ
("Takımın Muharebe Talimi"-1908)

        Bu kitap; Berlin Askeri Üniversitesi eski müdürlerinden General Litzmann'ın "Seferber Mevcudunda Takım, Bölük ve Taburun Muharebe Talimleri" adlı eserinin ilk bölümünü oluşturmakta olup, Selanik'te 3.Ordu Karargahı'nda görevli, Kurmay Kıdemli Yüzbaşı Mustafa Kemal tarafından Almanca'dan Osmanlıca diline çevrilmiş ve 1908 yılında Selanik Asır Matbaasında basılmıştır.

        Kitabın özü; seferi tam mevcutlu bir takımın, değişik hava şartları ve çeşitli arazide, basit bir mesele içinde muharebe yöntemlerinin uygulaması, avcı hattı teşkiliyle bir avcı hattının ateş muharebesi üzerinde toplanmaktadır.

        Mustafa Kemal Paşa, subayların arazide yetiştirilmesini amaçlayan tatbikatın, önemini vurgulayan bu eserini, 1911 yılında 5. Kolordu Harekat Şube Müdürü iken yazmıştır. Bu eserde, karşılıklı olarak kırmızı ve mavi muharebe birliklerinin Selanik-Kılkış arasında yaptıkları savunma ve taarruz uygulamalarının değerlendirilmesi yapılmıştır.

CUMALI ORDUGAHI
("Cumalı Ordugâhı"-1909)

        Cumalı Ordugahı; Makedonya bölgesinde, Köprülü - İştip yolu üzerinde bulunmaktadır. Bu ordugahta, 3. Süvari Tümen Komutanı Tuğgeneral Suphi Paşa'nın komutası altında kurulan bir süvari tugayına eğitim ve manevra yaptırılmıştır. Bu manevraya katılan Mustafa Kemal, "Cumalı Ordugahı" adlı eserini yazmış; süvari, bölük, alay, tugay eğitim ve manevralarını anlatmıştır.

        Mustafa Kemal bir kurmay subay olarak teorik bilgilere önem vermekte, ancak askeri tatbikat ve manevralardan sadece katılanların yararlanmasını yeterli görmemektedir. Bu yüzden, 10 gün süren bu tatbikat sırasında tututuğu gözlem notlarını, hazırlanan meseleleri ve komutanların yaptıkları eleştirileri yazmış, bol kroki ile küçük bir broşür haline dönüştürmüştür. 12 Eylül 1909'da tamamladığı bu eseri, Selanik'te 1909 yılında matbaa harfleriyle basılmıştır. Eser; 39 sayfa metin ve 7 adet krokiden oluşmaktadır.

TAKTİK VE TATBİKAT GEZİSİ
("Tâbiye Tatbikat Seyahatı"-1911)

        Bu eserinde, bir muharebeyi sevk ve idarede belirli kuralların olamadığını vurgulaması yanında, komutan olan kişinin nitelikleri üzerinde de durmuştur. Bunlar ise; birliğini barışta ve savaşta eğitmek, yönetmek ve gözetmekteki üstün başarı, elindeki kuvvetin eksikliğini giderecek düşünce gücü ve astlarından her konuda üstünlüğü sağlamaktır. Bunun yanında, kişisel cesaret, başkalarının hareketini önceden seziş ve harekatını en uygun zamanda yapabilme yeteneği olmalıdır. Ortak amacın gerçekleştirilebilmesi için birliklerini başarılı bir şekilde yönetmeli, astları üzerinde etkili olmalı ve otoritesini kurabilmelidir.

        Bu eserde ayrıca bir komutanın başarılı olabilmesi için bu kuralları sadece okumuş ve öğrenmiş olmanın yeterli olamadığı, bunların tatbikatının da önemi belirtilmiştir.

BÖLÜĞÜN MUHAREBE EĞİTİMİ
("Bölüğün Muharebe Talimi"-1912)

        "Bölük Muharebe Eğitimi" olarak yayınlanan eser, meskun yerlerde muharebe, savunma ve taarruz konularını kapsamaktadır. Meskun yerlerin sınırlayıcı durumlarının muharebeye etkisi, savunma mevziinin seçimi, savunma mevziinin hazırlanması, ateş sahalarının temizlenmesi, ateş taksimi, ateş tutmayan ölü bölgelerin kapatılması ve mevziin işgali gibi savunmanın esasını oluşturan konular işlenmiştir. Ayrıca taarruzda birliğin aldığı tertip ve düzen, ilerleme, ateş üstünlüğü, ihtiyatların kullanılması gibi taarruz harekatında her zaman karşılaşılacak konular ele alınmıştır.

        Genç Kurmay Önyüzbaşı Mustafa Kemal (Atatürk) tarafından, Almanca aslından tercüme edilen ve bağlı olduğu ordunun eğitimine katkısı olan bu eserden yeni nesillerin de faydalanabilmeleri için bugünkü Türkçe'ye çevrilmiştir.

TAKTİK MESELESİNİN ÇÖZÜMLENMESİ VE EMİRLERİN YAZILIŞ ŞEKLİNE YÖNELİK BROŞÜR.
(“Tabiye meselesinin halline ve emirlerin yazıIış şekline dair broşür”-1916)

        Edirne’de bulunan 16.kolordu komutanlığına atana M.Kemal'in 1916 yılında kaleme aldığı küçük bir kitapçıktır. 1916 yılında Edirne’de yayınlanmıştır. Kitabın kaleme alınış amacı tüm ast birlik komutanlarını emirlerin yazılması ve incelenmesi konusunda bilgilendirmektir. Kitapta bir emrin açık, sade, anlaşılır ve amacına uygun olarak nasıl yazılacağı örneklerle en ince ayrıntısına kadar anlatılmaktadır.

SUBAY VE KOMUTAN İLE KONUŞMALAR
("Zâbit ve Kumandanla Hasbihal"-1918)

        "Subay ve Komutan ile Konuşmalar" Atatürk'ün askerliğe ilişkin eserlerinin en önemlilerinden birisidir. Bu eser, Atatürk, 1914 yılında Kurmay Yarbay rütbesiyle Sofya askeri Ataşesi olarak bulunduğu sırada, Nuri conker'in "Zabit ve Kumandan (Subay ve Komutan)" adlı kitabına karşılık olarak yazılmıştır.

        Genç subayın, içinde bulunduğu ordudaki aksaklıkları, hataları nasıl sezdiğini; bunlara karşı tepkisiz kalmayarak üst makamlara hatalar ve çözüm yollarını nasıl sunduğunu; ülkenin içinde bulunduğu askeri ve siyasal durumdan duyduğu acıları kitabın birinci bölümünde bulmaktayız.

        Atatürk, bir subayın taşıması gereken özveri, ölümü göze alma, emri altındakileri sevk ve idare edebilme, taarruz ruhu, insiyatif özellikleri hakkında, Nuri Conker'in görüşlerine katılmış ve kendi düşüncelerini de çeşitli örneklerle destekleyerek açıklamıştır.

        Bunların yanı sıra, Türk kadınının, aslında toplumu yaratmada çok etkili olabilecekken, suskunluğu seçtiğini bütün açıklığıyla ortaya koymaktan kendini alamamıştır. Türk ulusu hakkında ise "kuşkusuz bizim ulusumuzun karakteri de bütün karakterler gibi yükselmeye ve istenen şekle girmeye elverişlidir. Fakat kendi kendisine olmak koşuluyla..."dedikten sonra, dışardan ulusumuzun karakterine yapılmak istenen etkilerin amacına ulaşamayacağını vurgulamıştır.

        Subaylarda ve erlerdeki inisiyatif özelliğine eserinde geniş bir bölüm ayıran Atatürk, kendi dönemindeki ile daha önceki dönemlerde Osmanlı ordusunu kıyaslamıştır. Özellikle Trablusgarp Savaşı'nda edindiği deneyimler ile kendiliğinden hareket ve iş görme özelliğinin, olması gereken sınırını göstermiştir.

        Atatürk, eserin son bölümünde, Kuzey Afrika'da birlikte çarpıştığı korkusuz ve yiğit silah arkadaşlarını anmış ve onları "yüksek askerlik niteliklerine" sahip insanlar olarak tanımlamıştır. Bu davranışı O'nun diğer bütün üstünlüklerinin yanı sıra insancıl yönüne de tanıklık eder.

NUTUK (1927)

        Yurdumuzun parçalanıp, işgal edildiği günlerden başlayarak, Türk tarihinde bir dönüm noktası olan İstiklal Savaşı'nı, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunu ve inkılapların yapılışını anlatan Nutuk, siyasi ve milli tarihimizin birinci elden, değerli bir kaynak eseridir.

        Atatürk'ün kendi kaleminden çıkan bu eser, yine Atatürk tarafından, Cumhuriyet Halk Partisi'nin 15-20 Ekim 1927 tarihleri arasında Ankara'da toplanan İkinci Kurultayı'nda 36,5 saat süren ve altı günde okunan tarihi bir hitabeye dayandığı için Nutuk adını almıştır.

        Nutuk yalnız geçmiş devrin bir hikayesi olarak dünümüzü anlatmakla kalmayıp, yakın tarihimizden alınan ibret dolu tecrübelerle, milli varlığımızın bugününe de yarınına da ışık tutabilen bir değer taşımaktadır.

        Nutuk, milleti ülkenin geleceğini belirleyecek olan milli birlik ilkesi etrafında bilinçlendirip, kenetlendirerek, milli irade ve milli hakimiyet kavramlarının harekete dönüştürülmesi yoluyla, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin kuruluşundan Cumhuriyetin ilanına kadar uzanan başarılı bir tarihi akışın hikayesidir.

        Nutuk ilk defa 1927 yılında, biri asıl metin, diğeri belgeler olmak üzere Arap harfleriyle iki cilt olarak yayınlanmıştır. Aynı yıl, tek cilt halinde lüks bir baskısı da yapılmıştır. Yazı inkılabından sonra, bu ilk metnin okunması güçleştiğinden, 1934 yılında, Milli Eğitim Bakanlığınca üç cilt olarak yeniden basılmıştır. Nutuk, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezince yeniden basılmıştır.

GEOMETRİ KİTABI (1937)

        Atatürk bu kitabı ölümünden birbuçuk yıl önce III. Türk Dil Kurultayından hemen sonra 1936-1937 yılı kış aylarında Dolmabahçe Sarayında kendi eliyle yazmıştır. Atatürk Arapça ve Farsça terimlerle dolu ders kitaplarının öğrenciler açısından öğrenimi geciktireceğini düşünmüştü. Bu amaçla geometri derslerinde ele alınan konulara ait tüm terimleri tek tek gözden geçirmiş ve arapça, farsça kökenli bu terimlere Türkçenin yazım kurallarını da dikkate alarak yeni isimler türetmiştir. (ÖRNEK : üçgen, beşgen, kare, yamuk vs.) Ardından yapmış olduğu bu çalışmayı dil bilimcilerin onayına sunmuş, onayı takiben geometri derslerinde öğretmenler tarafından kullanılmak üzere bastırılarak öğretmenlere dağıtılmıştır. Günümüzde geometri öğretiminde kullanılan Türkçe kökenli terimlerin hemen tamamı Atatürk’ün ürettiği terimlerdir.

MEDENİ BİLGİLER

        Bu eserde; Atatürk’ün vatandaşlık hak ve görevleri hakkındaki düşünceleri Prof.Dr. Afet İNAN tarafından kaleme alınmıştır. 1931 yılında ilk defa yayınlanan bu eser, 1988 yılında Atatürk’ün 50. ölüm yıldönümü vesilesiyle kendi el yazılarıyla belgelendirilerek yeniden yayınlanmıştır. Bu kitaptaki görüş ve değerlendirmeler tamamen Atatürk’e aittir. Kitabın yazılış amacı değişik eğitim ve öğretim kurumlarında okutulan çeşitli derslerde kaynak kitap olarak kullanılmasıdır. Medeni Bilgiler kitabında, çağdaş devlet, toplum ve insan tipinin sahip olması gereken milli ve evrensel değerler anlatılmaktadır.

ATATÜRK’ÜN RÜTBE YÜKSELME TARİHLERİ

TEĞMEN ( 1317-PİYADE.8 )         : 10 ŞUBAT 1902

ÜSTEĞMEN                                     : 1903

YÜZBAŞI (KURMAY)                     : 11 OCAK 1905

KOLAĞASI (KIDEMLİ YÜZBAŞI) : 20 HAZİRAN 1907

BİNBAŞI                                           : 27 KASIM 1911

YARBAY                                            : 1 MART 1914

ALBAY                                               : 1 HAZİRAN 1915

MİRLİVA (TÜMGENERAL)            : 1 NİSAN 1916

ASKERLİKTEN İSTİFA                 : 8 TEMMUZ 1919 (ERZURUM KONGRESİ ÖNCESİ)

ASKERLİĞE GERİ DÖNÜŞ         : 5 AĞUSTOS 1921 (BAŞKOMUTANLIK GÖREVİYLE)

MAREŞAL (MÜŞİR)                      : 19 EYLÜL 1921

* BEŞİNCİ RÜTBEDEN MECİDİ NİŞANI ( 25 ARALIK 1906 )

* DÖRDÜNCÜ RÜTBEDEN OSMANİ NİŞANI (6 KASIM 1913 )

* FRANSA LEJYON DONÖR NİŞANI ( 11 MART 1914 )

* ÜÇÜNCÜ RÜTBEDEN OSMANİ NİŞANI ( 1 ŞUBAT 1914 )

* BULGARİSTAN ST.ALEXANDR NİŞANI KOMANDÖR RÜTBESİ (23 MART 1915 )

* GÜMÜŞ İMTİYAZ MADALYASI ( 30 NİSAN 1915 )

* HARP MADALYASI ( 15 TEMMUZ 1915 )

* MUHAREBE GÜMÜŞ LİYAKAT MADALYASI ( 1 EYLÜL 1915 )

* ALMAN DEMİR HAÇ NİŞANI ( 28 ARALIK 1915 )

* MUHAREBE ALTIN LİYAKAT MADALYASI ( 17 OCAK 1916 )

* AVUSTURYA-MACARİSTAN ÜÇÜNCÜ RÜTBEDEN MUHAREBE LİYAKAT MADALYASI ( 27 TEMMUZ 1916 )

* İKİNCİ RÜTBEDEN MECİDİ NİŞANI ( 12 ARALIK 1916 )

* İKİNCİ RÜTBEDEN OSMANİ NİŞANI ( 1 ŞUBAT 1917 )

* ALMAN BİRİNCİ, İKİNCİ DEMİR HAÇ NİŞANLARI ( 9 EYLÜL 1917 )

* AVUSTURYA-MACARİSTAN İKİNCİ RÜTBEDEN MUHAREBE LİYAKAT MADALYASI ( 9 EYLÜL 1917 )

* BİRİNCİ RÜTBEDEN KILIÇLI MECİDİ NİŞANI ( 16 ARALIK 1917 )

* BİRİNCİ RÜTBEDEN ALMAN KRON DÖ PRUS NİŞANI (19 ŞUBAT 1918 )

* FAHRİ YAVER PAYESİ VERİLMESİ ( 23 EYLÜL 1918 )

* TBMM TARAFINDAN GAZİLİK ÜNVANI VERİLMESİ (19 EYLÜL 1921 )

* ALİYÜLALA NİŞANI VERİLMESİ ( AFGANİSTAN TARAFINDAN ) ( 27 MART 1913 )

* YEŞİL ( CEPHE GERİSİ HİZMET) VE KIRMIZI ( CEPHE HİZMETİ ) ŞERİTLİ İSTİKLAL MADALYASI ( 21 KASIM 1923 ).

ATATÜRK İLE İLGİLİ BELGELER

ATATÜRK’ÜN ÜÇÜNCÜ ORDU MÜFETTİŞLİĞİNE (SAMSUN’A) GÖREVLENDİRİLME EMRİ (EK-BELGE)

ATATÜRK VE ARKADAŞLARI HAKKINDA VERİLEN İDAM FETVASI

ATATÜRK VE ARKADAŞLARI HAKKINDA PADİŞAHÇA VERİLEN İDAM FERMANI (EK-BELGE)

ANKARA MÜFTÜSÜ RIFAT (BÖREKÇİ) EFENDİ’NİN KARŞI FETVASI

YUNANLILAR TARAFINDAN HALKA DAĞITILAN SAHTE ATATÜRK FOTOĞRAFI

ATATÜRK’E BAŞKOMUTANLIK VERİLMESİ HAKKINDA KANUN

ATATÜRK’E GAZİLİK UNVANI VE MAREŞAL RÜTBESİ VERİLMESİ HAKKINDA KANUN

KEMAL ÖZ ADLI CUMHURREİSİMİZE ATATÜRK SOYADI VERİLMESİ HAKKINDA KANUN

ATATÜRK HAKKINDA İŞLENEN SUÇLAR HAKKINDA KANUN

KURTULUŞ SAVAŞI

KUVA-YI MİLLİYE

a) Kuva-yı Milliye Birliklerinin Özellikleri:

   İlk kez Yunan işgaline karşı Batı Anadolu'da kurulmuştur.

   Kuva-yı Milliye bölgesel olarak kurulmuş, bulundukları bölgeleri kurtarmayı amaçlamışlardır.

   Kuva-yı Milliye’de “Türklük” duygusu hakim olmuştur.

   Kuva-yı Milliye, ulusal bilincin uyandırılmasında etkili olmuştur.

   Kuva-yı Milliye, TBMM'ye karşı çıkan bazı ayaklanmaları bastırmıştır.

   Kuva-yı Milliye daha sonra kaldırılarak Düzenli Ordu kurulmuştur (8 Ekim 1920).

b) Kuva-yı Milliye'nin Kaldırılmasının Nedenleri:

   Askerlik tekniğini yeteri kadar iyi bilmemeleri, dağınık, düzensiz olarak mücadele etmeleri.

   Düzenli düşman ordularını durduracak güçten yoksun olmaları.

   Halktan zorla para ve malzeme toplamaları.

   Suçlu buldukları kimseleri yargılamaları.

   TBMM'nin aldığı bazı kararlara karşı gelmeleri.



AMİRAL BRISTOL RAPORU (13 Ekim 1919)

   Yunan işgaline karşı direniş cemiyetlerinin kurulması İtilaf Devletleri tarafından hayretlikle karşılanmıştır.

   Avrupa basınında Türkler lehine yazılar yazılmaya başlanmıştır.

   İtilaf Devletleri durumu incelemek için işgal bölgesine bir komisyon göndermiştir.



    Amerika Delegesi Amiral Bristol aşağıdaki raporu hazırlamıştır:

   İzmir ve çevresindeki hristiyan halka işkence yapıldığına dair Paris Konferansı’na yanlış bilgi verilmiştir. Bu bilgiyi veren devletler ve kişiler sorumludur.

   İşgalden sonra Batı Anadolu’da yapılan katliamlardan Yunanlar sorumludur.

   Yunan askerleri geri çekilmeli ve yerlerine İtilaf devletlerinin kuvvetleri gönderilmelidir.

   İzmir ve çevresinde Türk halkının nüfusu fazladır. Bu nedenle burasının Yunanlar’a verilmesi sözkonusu olamaz.

Amiral Bristol Raporu’nun Önemi:

   Türkler’in katliam yaptığı haberleri tarafsız bir devlet tarafından yalanlanmıştır.

   Rumlar’ın Ege Bölgesi’nde çoğunlukta olduğu iddiasının yalan olduğu ispatlanmıştır.

   İşgalin haksız olduğu dünya kamuoyuna bildirilmiştir.

   Ege Bölgesi’ndeki Türkler’in Yunanistan’a katılmayı kabul etmeyeceği belirtilmiştir.

KURTULUŞ SAVAŞI (Hazırlık Dönemi)

Mustafa Kemal'in Karakteri

            Vatanseverdir, mantıklıdır, idealisttir, gerçeği arama gücüne sahiptir, çok yönlüdür, yöneticidir, ileri görüşlüdür, gurura ve ümitsizliğe yer vermez.

Mustafa Kemal'in Yaptığı Görevler

            M.Kemal 1905 yılında Kurmay Yüzbaşı olmuştur.

            Trablusgarp Savaşı’nda gönüllü olarak savaşmış, bu savaştan sonra Binbaşı olmuştur.

            Balkan Savaşları sırasında Çanakkale Boğazı’nı koruyan kuvvetlerin Şube Müdürlüğü görevini üstlenmiştir.

            Balkan Savaşları’ndan sonra Sofya Ateşeliği’ne getirilmiştir.

            I.Dünya Savaşı’nda Tekirdağ’da 19.Tümen Komutanlığı görevine atanmıştır.

            Çanakkale Cephesi’nde; Anafartalar, Conkbayırı ve Kocaçimen’de başarılar elde etmiştir.

            Çanakkale Savaşı’nda albaylığa savaştan sonra da generalliğe (paşalığa) yükselmiştir.

            Kafkas Cephesi’nde Muş ve Bitlis’i Ruslar’dan geri almıştır.

            Güney (Suriye) Cephesi’ne 7.Ordu Komutanı olarak atanmıştır.

            Filistin Cephesi’nde Yıldırım Orduları Komutanlığı’na atanmıştır (1918).

            Samsun ve çevresindeki Türk halkı ile Rum çeteleri arasındaki olayları incelemek için 9.Ordu Müfettişi olarak Samsun’a gönderilmiştir (16 Mayıs 1919).

Mustafa Kemal'in İstanbul'a Gelişi

            M.Kemal’in Mondros Antlaşması’nın hükümlerine karşı çıkması üzerine İstanbul Hükümeti, Yıldırım Orduları Komutanlığı’nı kaldırarak M.Kemal’i İstanbul’a çağırmıştır.

            M.Kemal, İstanbul’da işgalci devletlerin donanmasını görünce; “Geldikleri gibi giderler”, diyerek, kurtuluşa olan inancını belirtmiştir.

            M.Kemal, Ahmet İzzet Paşa’nın Kabinesi’nde Harbiye Nazırı (Savunma Bakanı) olmak için gayret gösterdiyse de bunda başarılı olamamıştır.

            M.Kemal, Sultan Vahdettin’e de düşüncelerini anlatmak istemiş, fakat Padişah’ın bir şey yapamayacağını anlamıştır.

            M.Kemal İstanbul’da kaldığı süre içerisinde arkadaşlarına Mondros’un hükümlerine uymamalarını söylemiştir.

            M.Kemal İstanbul’da yapılabilecek bir şey olmayınca Anadolu’ya geçmenin yollarını aramıştır.

Mustafa Kemal'in Samsun'a Çıkışı

            Samsun ve çevresinde Pontus Rum çeteleri Türkler’e saldırmıştır.

            İngilizler Avrupa kamuoyunu yanıltarak, saldırıların Türkler tarafından gerçekleştirildiğini bildirmiştir.

            İngiltere, Samsun ve çevresinin silahsızlandırılmasını, yoksa, bu bölgeyi işgal edeceğini söylemiştir.

            İngilizler’in baskıları sonucu Damat Ferit Paşa sadrazam olmuştur.

            M.Kemal Padişah iradesiyle 9.Ordu Müfettişliği’ne atanmıştır (30 Nisan 1919).

            M.Kemal, sivil yöneticilere de emir verme yetkisini istemiş ve bu yetkiyi almıştır.

            M.Kemal 16 Mayıs 1919’da yanındaki 17 kişi ile birlikte Samsun’a deniz yoluyla hareket etmiş ve 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ulaşmıştır.

            M.Kemal, bölgede huzuru bozanların Rumlar olduğunu, İngilizler’in antlaşma hükümlerine uymadıklarını İstanbul Hükümeti’ne bir telgrafla bildirmiştir.

            M.Kemal, İstanbul Hükümeti’nin bir şey yapmaması üzerine millet ve orduyu bilinçlendirmek için daha güvenli olan Havza’ya geçmiştir (25 Mayıs 1919).

M.Kemal’in 9.Ordu Müfettişliği’ne Atanmasını Sağlayan Etkenler

            M.Kemal’in İttihat ve Terakki karşıtı olması.

            M.Kemal’in, Türk ordusunun Almanlar’ın kontrolüne verilmesine karşı çıkması.

            Padişah'ın veliahtlık döneminden itibaren M.Kemal’i yakından tanıyor olması.

            M.Kemal’in daha önceki başarıları.

Mustafa Kemal
19 Mayıs 1919'da Samsun'da
karaya çıkarak Müfettişlik
görevine başladı. 25 Mayıs'ta
karargahını geçici olarak
Samsun'dan Havza'ya nakletti.
İzmir, Manisa ve Aydın'ın
işgali üzerine valiler, bağımsız
mutasarrıflar ve komutanlardan,
vatanın bütünlüğünün korunması
için işgallerin etkili bir şekilde
protesto edilmesini istedi.

M.Kemal’in Samsun’daki Görevleri

            Bölgede güvenliğin sağlanması.

            Asayişsizliğin çıkış nedenlerinin saptanması.

            Bölgedeki silah ve cephanenin toplanması.

            Halka silah dağıtan kuruluşların ortadan kaldırılması.

M.Kemal Samsun’a Çıktığında Ülkeyi Kurtarmak İsteyenlerin Üç Gruba Ayrıldığını Görmüştür:

            1. İngiliz mandasını isteyenler.

            2. Amerikan mandasını isteyenler.

            3. Bölgesel kurtuluş yollarını arayan cemiyetler.

Not:      M.Kemal’in Samsun'a çıkarken kurtuluş için düşündüğü tek çare; Milli egemenliğe dayalı, kayıtsız şartsız bağımsız yeni bir Türk Devleti kurmaktır.

KURTULUŞ SAVAŞI (Hazırlık Dönemi)

GENELGELER

Genelge ve Kongrelerin Formülü : HABEB A SALE

Havza Genelgesi (28-29 Mayıs 1919)

   M.Kemal Havza’da hazırladığı bir genelgeyi ülkenin askeri ve mülki amirlerine bildirmek için telgraflar çekmiştir.

Genelgenin içeriği şunlardır:

   1. Büyük ve heyecanlı mitingler düzenlenecek ve işgaller protesto edilecek.

   2. İstanbul Hükümeti’ne protesto telgrafları çekilecek.

   3. Büyük devletlerin temsilcilerine uyarı mektupları ve telgrafları çekilecek.

   4. Mitinglerde hristiyan halka zarar verilmeyecek.

Havza Genelgesi'nin Önemi:

   Havza Genelgesi ile halkın milli mücadele için bilinçlenmesi sağlanmaya çalışılmıştır

   Ülkenin pek çok yerinde işgalleri protesto mitingleri düzenlenmiştir.

   İtilaf Devletleri’nin baskısıyla Harbiye Nezareti M.Kemal’i İstanbul’a çağırmıştır (8 Haziran 1919).

   M.Kemal çağrıya cevap vermemiş, ve Amasya’ya geçmiştir (12 Haziran 1919).

Amasya Genelgesi (22 Haziran 1919)

   M.Kemal bazı arkadaşlarını gizli olarak Amasya’ya çağırmış ve işgaller hakkında görüşmüştür.

   Rauf Bey, Refet Paşa, Ali Fuat Paşa, Cemal Paşa ve Kazım Karabekir’in de onayıyla Amasya Genelgesi yayınlanmıştır.

Genelgenin içeriği şunlardır:

   1. Vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı tehlikededir. (Gerekçe)

   2. İstanbul Hükümeti, üzerine düşen görevi yerine getirememektedir. Bu durum milletimizi yok durumuna düşürmektedir.

   3. Milletin geleceğini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır. (Amaç ve yöntem)

   4. Her türlü etki ve denetimden uzak bir kurul oluşturulmalıdır. (Temsil Kurulu)

   5. Anadolu’nun en güvenilir yeri olan Sivas’ta milli bir kongre düzenlenmeli, bunun için de her bölgeden üç delege Sivas’ta olacak şekilde yola çıkmalıdır.

   6. Delegelerin seçimlerini Redd-i İlhak, Müdafaa-i Hukuk cemiyetleri ve belediyeler yapacaktır.

   7. Doğu illeri için 10 Temmuz’da Erzurum’da bir kongre toplanacaktır.

   8. Mevcut askeri ve milli örgütler kesinlikle dağıtılmayacak, komuta bırakılmayacak ve başkalarına teslim edilmeyecek.

   9. Bu genelge sır olarak tutulmalı ve delegeler kimliklerini gizli tutarak seyahat etmelidirler.

Amasya Genelgesi'nin Önemi:

   Türk İnkılabı’nın İhtilal Safhası başlamıştır.

   Kurtuluş Savaşı’nın gerekçesi, amacı ve yöntemi belirlenmiştir.

   İlk kez milli egemenliğe dayalı bir yönetimden bahsedilmiştir. (3.madde)

   İstanbul Hükümeti ilk kez yok sayılmıştır. (3.madde)

   Türk milleti hem İstanbul Hükümeti’ne hem de işgalci güçlere karşı mücadeleye çağrılmıştır.

   Kurtarıcı olarak görülen Padişah,Hilafet, manda ve himaye düşüncesinin yerini millet ve milliyetçilik düşünceleri almıştır.

   Üstü kapalı olarak Temsil Kurulu oluşturulmasından bahsedilmiştir. (4.madde)

   M.Kemal, kendisine verilen yetkiyi aşmıştır.

Amasya Genelgesi'nin Sonuçları:

   Genelge yayınlandıktan sonra İngilizler’in baskısı sonucu İstanbul Hükümeti M.Kemal’i görevinden alarak İstanbul’a çağırmıştır.

   M.Kemal kendisinin “padişahın iradesiyle” atandığını bildirerek zaman kazanmaya çalışmıştır.

Rauf ORBAY

Refet BELE

Ali Fuat CEBESOY

Mustafa Kemal Paşa'nın geldiği günlerde Amasya'dan bir görünüm
Kazım KARABEKİR

KONGRELER

Erzurum Kongresi (22 Temmuz-7 Ağustos 1919)

            Padişah, M.Kemal’in görevden alındığına dair buyruk çıkarmıştır ( 8 Temmuz 1919 ).

            M.Kemal, İstanbul’a aynı gün, resmi görevinden ve askerlik mesleğinden istifa ettiğini bildirmiştir.

            Hiçbir yetkisi kalmayan M.Kemal’e Kazım Karabekir, Kolordusu ile emrinde olduğunu bildirmiştir.

            Doğuda Ermeniler’e karşı Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti mücadele veriyordu.

            Ermeni tehlikesine karşı nasıl hareket edileceği konusunu belirlemek için Erzurum’da Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti tarafından Erzurum Kongresi düzenlenmiştir.

26 Mart 1919'da Amasya'dan
ayrılarak Tokat - Sivas - Erzincan'dan
geçmek sureti ile 3 Temmuz'da
Erzurum'a geldi.

Kongrede Alınan Kararlar:

            1. Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür, asla parçalanamaz.

            2. İstanbul Hükümeti, vatanın bağımsızlığını koruyamadığı takdirde, geçici bir hükümet kurulacaktır.

            3. Manda ve himaye kabul edilemez.

            4. Azınlıklara egemenliğimize engel olabilecek ayrıcalıklar verilemez.

            5. Kuva-yı Millî’yi etkili ve milli iradeyi hakim kılmak esastır.

            6. Mebusan Meclisi derhal toplanmalı ve hükümetin çalışmaları meclis tarafından kontrol edilmelidir.

Erzurum Kongresi’nin Önemi:

            Kongre bölgesel yapılmasına karşılık, alınan kararlar yönüyle ulusal bir kongre özelliğine sahip olmuştur.

            Kongrenin 1.maddesi, Misak-ı Millî’de de yer alan maddedir.

            Heyet-i Temsiliye (Temsil Kurulu) 9 kişiden oluşmuştur. Başkanı M.Kemal olmuştur.

10 Temmuz'da yapılan çağrıyı kabul
ederek "Vilayeti Şarkiyye Müdafaayi
Hukuku Milliye Cemiyeti'nin Erzurum
şubesi başkanlığını üstlendi. 23
Temmuz'da toplanan Erzurum
Kongresi'ne başkan seçildi.

            Manda ve himaye ilk kez reddedilmiştir (İngiliz mandası).

            İlk kez bir hükümet kurma fikrinden bahsedilmiştir.

            Doğu Anadolu’da kurulan milli cemiyetler, Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti çatısında birleştirildi.

            Kongrede alınan kararlar Milli Mücadele’nin temelini oluşturmuştur.

Erzurum Kongresi’nin Sonuçları:

            Kongrenin kararları tüm yurtta sevinçle karşılanmıştır.

            İstanbul Hükümeti kongrenin meşru olmadığını ilan etmiştir.

            İşgalci güçler, olayı geçici bir isyan hareketi olarak değerlendirmişlerdir.

Mustafa Kemal Erzurum
Kongresi delegeleriyle

Birinci (28 Haziran 1919) ve

İkinci Balıkesir Kongreleri ( 26-31 Temmuz 1919)

            Batı Cephesi’nde Yunanlar’a karşı mücadele eden Kuva-yı Milliye’nin örgütlenmesi, sevk ve idaresi ile ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla yapılmıştır.

            Kongre, Hareket-i Milliye Redd-i İlhak adı altında toplanmıştır.

Kongrede Alınan Kararlar:

            1. Yunanlar’ın işgali devam ettikçe seferberlik sürecektir.

            2. Herkes askerlik göreviyle yükümlüdür.

            3. Askerden kaçanlar yakalanınca ya yurt dışına sürgüne gönderilecek ya da Yunanistan’a teslim edilecektir.

            4. Hareketi tek elden yönetmek için Merkez Heyeti kurulacaktır.

Balıkesir Kongrelerinin Önemi:

            Balıkesir Kongresi’nde işgalci güçlere telgraflar çekilmiştir.

            Kongre, padişaha bağlılığını bildirmiştir.

            Kongre, Sivas’a delege göndermekte çekingen davranmıştır.

            Kongre bağımsız hareket etmiştir.

Alaşehir Kongresi (16-25 Ağustos 1919)

            Balıkesir Kongresi kararlarını pekiştirmek, düzenli askeri örgütü geliştirmek amacıyla toplanmıştır.

Kongrede Alınan Kararlar:

            1. Yunanlar’a karşı mücadele devam edecektir.

            2. Asker ve silah ihtiyacı karşılanacaktır.

            3. Yunanlar’a karşı gerekirse İtilaf Devletleri’nden yardım istenecektir.

Alaşehir Kongresi’nin Önemi:

            Kongre, İstanbul Hükümeti’ne karşı çıkmıştır.

            Kongre, Sivas’a sembolik olarak katılma kararı almıştır.

            Kongre bağımsız hareket etmiştir.

            Balıkesir ve Alaşehir kongreleri Sivas Kongresi’nde örgütlenmeyi kolaylaştırmıştır.

KONGRELER

Sivas Kongresi ( 4-11 Eylül 1919)

            İstanbul Hükümeti bu kongreyi engellemek için Galip Bey’i görevlendirmiş fakat başarılı olamamıştır.

            Sivas Kongresi 38 delegenin katılımı ile toplanmıştır.

            Kongrede M.Kemal başkan seçilmiştir.

Kongrede Alınan Kararlar:

            1. Erzurum Kongresi kararları aynen kabul edilmiştir.

            2. Tüm milli cemiyetler Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında birleştirilmiştir.

            3. Manda ve himaye fikri kesin olarak reddedilmiştir (ABD mandası).

            4. Temsil Kurulu’nun yetkileri tüm yurdu temsil edecek şekilde genişletilmiştir.

            5. Devletin ve milletin bağımsızlığı zedelenmemek şartıyla borç alınabileceği kabul edilmiştir.

            6. Mebusan Meclisi’nin açılması için çalışmaların devam etmesi kararlaştırılmıştır.

            7. İrade-i Milliye adlı bir gazete çıkarılmasına karar verilmiştir.

Tarihi bir sahne: Sivas Kongresi'nden bir
gece önce. Atatürk, Rauf Orbay ve Ali Fuat
Cebesoy planlar üzerinde çalışıyorlar

Sivas Kongresi’nin Önemi:

            Her yönüyle ulusal bir kongredir.

            Sivas Kongresi, seçimle gelen delegelerden oluşmuştur.

            En çok tartışılan konu manda ve himaye olmuş, fakat kesin olarak reddedilmiştir.

            Misak-i Milli’nin esasları belirlenmiştir.

            Yürütme yetkisi Temsil Kurulu’na verilmiştir. Ali Fuat Paşa Batı Anadolu’ya Kuva-yı Milliye Kumandanı olarak atanmıştır.

            Temsil Kurulu üye sayısı 15 olmuştur.

            Milli Mücadele, teşkilatını ve liderini bulmuştur.

Mustafa Kemal Sivas'ta Heyet-i Temsiliye
üyeleri ile birlikte

Sivas Kongresi’nin Sonuçları:

            Temsil Kurulu, İstanbul Hükümeti ile posta ve telgraf haberleşmelerinin kesildiğini bildirmiştir.

            İstanbul yanlısı idareciler İstanbul’a geri gönderilmiştir.

            Damat Ferit Hükümeti baskılara dayanamayarak istifa etmiş, Ali Rıza Paşa Hükümeti kurulmuştur.

Not :     Damat Ferit Paşa Hükümeti’nin istifa etmesi, milli hareketin başarısının bir sonucudur.

Temsil Kurulu'nun Ankara Gelişi (27 Aralık 1919)

              M.Kemal, Temsil Kurulu ile birlikte Ankara’ya gelmiştir.

              Ankara ili, Erzurum ve Sivas’tan sonra Milli Mücadele’nin yeni merkezi olmuştur.

Ankara’nın Merkez Seçilmesi’nin Nedenleri:

              Ülkenin doğusunun ve batısının Ankara’dan kontrol edilebilir olması.

              Düşman tehlikesinden uzak bulunması.

              Asıl savaşın olduğu Batı Cephesi’ne yakın olması.

              Demiryolu ulaşımı ve haberleşmenin elverişli olması.

              İstanbul’daki gelişmeleri daha yakından izleme imkanının bulunması.

              Ankara’nın Ali Fuat Paşa’nın ( solda ) kontrolü altında olması.

Not 1:     M.Kemal, mecliste alınacak kararların metnini kendisi hazırlamıştır.

Not 2:     M.Kemal meclise toplantıya gitmese bile kendisinin Mebusan Meclisi’ne başkan seçilmesini istemiştir.

Not 3:   Ankara’da Hakimiyet-i Milliye adlı gazete yayınlanmaya başlamıştır.

Son Osmanlı Mebusan Meclisinin Toplanması (12 Ocak 1920)

              Son Osmanlı Mebusan Meclisi 12 Ocak 1920’de açılmıştır.

              M.Kemal, Müdafaa-i Hukuk Grubu’nu oluşturarak kendi fikirlerinin Mebusan Meclisi’nde kabul edilmesini ve meclise başkan seçilmeyi istemiştir.

              Mebusan Meclisi Müdafaa-i Hukuk Grubu’nu tanımamış, bunun yerine Felah-ı Vatan Grubu oluşturulmuştur.

              Meclis M.Kemal’i başkan seçmemiştir.

              Mebusan Meclisi padişaha bağlı gibi hareket etmiştir.

              Mebusan Meclisi, esaslarını M.Kemal’in belirlediği Misak-ı Milli kararlarını kabul etmiştir (28 Ocak 1920).

Misak-ı Milli (28 Ocak 1920)

              1. Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür, asla parçalanamaz.

              2. Arap topraklarının geleceği için halkın oyuna başvurulacaktır.

              3. Batı Trakya halkının geleceğini halk kendi oyuyla belirleyecektir.

              4. Elviye-i Selase’nin (Üç il; Kars, Ardahan ve Batum) geleceği için halk oyuna başvurulacaktır.

              5. İstanbul ve Marmara Denizi güvenlik altına alınmalıdır.

              6. Boğazlar konusunda diğer devletlerle yapılacak anlaşmalarla alınan kararlar uygulanacaktır.

              7. Azınlıklara, komşu ülkelerdeki müslüman azınlıklara verilen haklardan daha fazla hak verilemez.

              8. Kapitülasyonlar kesinlikle kabul edilemez.

              9. Bağımsızlığımızı ve ekonomik gelişmemizi engelleyecek hiçbir sınırlandırma kabul edilemez.

Misak-ı Milli’nin Önemi:

              Misak-ı Milli ile milli ve bölünmez Türk vatanının sınırları çizilmiştir.

              Bağımsızlık yolunda önemli bir adım atılmıştır.

              Erzurum ve Sivas kongreleri kararları Mebusan Meclisi tarafından da kabul edilmiştir.

              Türk Ulusu bağımsızlık bilincine ulaşmıştır.

              Misak-ı Milli ile belirlenen sınırlar, Lozan Barış Antlaşması ve sonrasında bugünkü sınırlarımız oluşturulmuştur.

              Misak-ı Milli’nin kabul edilmesi ile İtilaf Devletleri İstanbul’u işgal etmiş ve Mebusan Meclisi basılmıştır (16 Mart 1920).

              Mebusan Meclisi’nin kapatılması TBMM’nin açılmasının zeminini hazırlamıştır.

İstanbul’un İşgali (16 Mart 1920)

              İtilaf Devletleri Mebusan Meclis’inin kapatılması ile Milli Mücadele’nin sona ereceğine inanmıştır.

              Baskılar sonucu Ali Rıza Paşa görevinden istifa etmiş (3 Mart 1920), yerine Salih Paşa sadrazam olmuştur (8 Mart 1920).

              Adana çevresinde Ermeniler’in katledildiği yolunda yalan haberler yayılmıştır.

              İtilaf Devletleri sözde katliamdan İstanbul Hükümeti’ni sorumlu tutmuş ve İstanbul’u işgal etmişlerdir.

İstanbul’u İşgal Eden İtilaf Devletlerinin Yayınladığı Genelge:

              1. İşgal geçicidir.

              2. İtilaf Devletleri’nin amacı işgal değil, Osmanlı Devleti’nin nüfuzunu arttırmaktır.

              3. Anadolu’da isyan çıkarsa ya da Türkler katliam yaparsa İstanbul Türkler’den alınacaktır.

              4. Herkes saltanatın merkezi olan İstanbul’un emirlerine uymak zorundadır.

M.Kemal'in İstanbul'un İşgali Üzerine İtilaf Devletleri’ni Protesto Edişi ve Aldığı Önlemler:

              1. İstanbul ile telefon ve telgraf görüşmeleri kesilmiştir.

              2. İstanbul’da yapılan tutuklamalara misilleme olarak Anadolu’daki İtilaf Devletleri’nin görevli subayları tutuklanmıştır.

              3. İstanbul ve Adana’dan düşman askerinin ulaşımını önlemek için Niğde Ulukışla’da ve İzmit Geyve çevresindeki demiryolları tahrip edilmiştir.

              4. Eskişehir ve Afyon çevresindeki İngiliz kuvvetlerinin bölgeden çıkarılması ya da silahsızlandırılması kararlaştırılmıştır.

              5. Anadolu’da bulunan resmi ya da özel bütün mali kuruluşların para ve değerli eşyaları belirlenerek İstanbul’a gönderilmesi yasaklanmıştır.

İstanbul’un İşgali’nin Sonuçları:

              İtilaf Devletleri Salih Paşa’ya Misak-ı Milli’ye karşı olduğunu ilan etmesini istemişlerdir.

              Salih Paşa baskılara dayanamayarak istifa etmiş, yerine yeniden Damat Ferit Paşa sadrazam atanmıştır (5 Nisan 1920).

              Padişah meclisi feshetmiştir (11 Nisan 1920).

              İtilaf Devletleri meclisi dağıtmıştır.

              Milletvekillerinin bir kısmı sürgün olarak Malta’ya gönderilmiştir.

              Kaçabilen milletvekilleri Ankara’ya gelmiştir.

              Damat Ferit Paşa Şeyhülislam’a Kuva-yı Milliye aleyhine bir fetva yazdırarak fetvayı ülkenin her yanına dağıtmıştır.

Zaferin Önemi:

Türk ordusunun II.Viyana bozgunu ile başlayan gerileyişi sona ermiştir.

Türk ordusu savunmadan taarruza geçti.

Yunanlar ordusu savunmaya çekilmiştir.

Meclisin Kayseri’ye taşınma meselesi sona ermiştir.

Yunan ordusu taarruz gücünü kaybetmiş, elindeki toprakları korumaya çalışmışlardır.

Yunanlar Doğu Trakya’dan İstanbul’a doğru düşündükleri ilerleyişten vazgeçmişlerdir.

M.Kemal’e TBMM tarafından Gazilik ve Mareşallik rütbesi verilmiştir (19 Eylül 1921).

Türk ordusunun Kurtuluş Savaşı’nda en büyük kaybı bu savaşta olmuştur (3.288 kişi).

TBMM ve Kafkas Cumhuriyetleri arasında Kars Antlaşması imzalanmıştır (13 Ekim 1921).

Fransızlar’la Ankara Antlaşması imzalanmıştır (20 Ekim 1921).

İtilaf Devletleri TBMM’ye ateşkes ve barış teklifinde bulunmuştur.

İngilizler’in Yunanistan’a verdiği destek sona ermiştir.

Kars Antlaşması (13 Ekim 1921)

Rusya’nın gözetiminde Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan ile TBMM arasında Kars Antlaşması imzalanmıştır. Antlaşmaya göre:

Önemi :

Türk Devleti’nin doğu sınırı kesinlik kazanmıştır.

TBMM-Ukrayna Antlaşması (2 Ocak 1922)

Moskova Antlaşması’nın içeriğini tekrarlayan bir antlaşmadır.

SAVUNMA SAVAŞLARI SIRASINDA

DİĞER DEVLETLERİN İZLEDİĞİ SİYASET

ABD :

Türk çoğunluğunun olduğu yerlerde bir Türk Devleti’nin kurulmasını kabul etmiştir. Doğu Anadolu’da Ermeni nüfusunun azlığı nedeniyle doğuda bir Ermeni Devleti kurulması fikrinden vazgeçmiştir. ABD'de iç sorunlar başladığından ABD savaştan çekilmiştir. Monreo Doktrini’ni uygulanmıştır.

İngiltere :

İngiltere Yunanistan’ı desteklemiş, halifenin kendi kontrolü altına girmesi için uğraşmıştır.

Yunanistan :

Yunanistan eski Hellen Uygarlığı’nı canlandırmayı hayal etti. Türkler’in taarruza geçebileceğini hiç tahmin etmedi.

Fransa :

Fransa Moskova Antlaşması ile endişeye düşmüş, Eskişehir ve Kütahya Savaşları ile beklemeye geçen Fransa’nın, Sakarya Zaferi ile endişesi sona ermiş ve TBMM ile Ankara Antlaşması’nı imzalanmıştır (20 Ekim 1921).

İtalya :

İtalya’ya gizli antlaşmalarla İzmir verilmişti. Ancak Paris Barış Konferansı’nda İzmir’in Yunanlar’a verilmesinden dolayı küskündü. Bu nedenle, Güneybatı Anadolu’yu işgal eden İtalyanlar, halka iyi davranmışlardır. II.İnönü Savaiı’ndan sonra İtalyanlar Anadolu’yu terk etmişlerdir (5 Temmuz 1921). Bazı ayrıcalıklar isteseler de TBMM bunları kabul etmemiştir. İtalyanlar çekilirken silah ve cephanelerini Türk ordusuna bırakmıştır.

SSCB :

SSCB, TBMM ile yakınlaşmış, Moskova Antlaşması’nı imzalamıştır (16 Mart 1921). TBMM, SSCB’den yardım alma imkanı sağlamıştır. Rusya’nın gözetiminde Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan ile Kars Antlaşması imzalanmıştır (13 Ekim 1921).

Afganistan :

Afganistan ve TBMM arasında Dostluk ve Yardımlaşma Antlaşması imzalanmıştır (1 Mart 1921).

İTİLAF DEVLETLERİN BARIŞ İSTEKLERİ

Nedeni :

Sakarya Savaşı’nı TBMM’nin kazanması.

İtilaf Devletleri 22 Mart 1922’de üç ay süre ile ateşkes istemişler ve isteklerini TBMM’ye sunmuşlardır:

Doğu’da bir Ermeni Devleti kurulacak.

Edirne, Kırklareli ve Babaeski Yunanlar’a, İzmir ve Tekirdağ ise Türkler’e bırakılacak.

TBMM mecburi askerliği kaldıracak ve asker sayısı 85 bine çıkarılacak.

Anlaşma yapıldıktan sonra İtilaf Devletleri İstanbul’u terk edecek.

Sevr Barış Antlaşması’nın adlî, mâlî ve ekonomik maddeleri TBMM lehine değiştirilecek.

Önemi :

İtilaf Devletleri’nin istekleri Sevr’in yumuşatılmış halinden başka bir şey değildir.

TBMM bu teklifleri kabul etmeyerek Büyük Taarruz hazırlıklarına başlamıştır

BÜYÜK TAARRUZ

(20 Ağustos-18 Eylül 1922)

Taarruz İçin Yapılan Hazırlıklar :

Doğu ve Güney cepheleri Batı’ya kaydırılmıştır.

Ordunun ihtiyaçları toplanmıştır.

Taarruz eğitimi yapılmıştır.

6 Mayıs 1922’de M.Kemal’in Başkomutanlık görevi üç ay daha uzatılmıştır. 20 Temmuz 1922’de ise M.Kemal’in Başkomutanlık görevi süresiz olarak uzatılmıştır.

...Ve Büyük Taarruz

Yunanlar Eskişehir-Afyon çizgisinde savunma hattı oluşturmuşlardır.

Söke ve Kuşadası da Yunanlar tarafından işgal edilmiştir.

M.Kemal Temmuz 1922’de barış görüşmeleri ile sonuca ulaşabilmek için Fethi Bey’i Avrupa’ya göndermiş, ancak olumlu sonuç alınamamıştır.

M.Kemal, 20 Ağustos 1922’de Akşehir’de taarruz emrini vermiştir.

Taarruzun Afyon yönünde olacağı belirlenmiştir.

Dört gün devam eden muharebeler sonunda
30 Ağustos'taki bizzat yönettiği Başkomutan
( Dumlupınar ) Meydan Muharebesi ile Yunan
ordusu sarılarak imha edildi.

26 Ağustos 1922’de taarruz başlamış, bir gün sonra Yunanlar geri çekilmeye başlamıştır.

Aslıhanlar bölgesinde Dumlupınar Meydan Savaşı gerçekleşmiştir (27 Ağustos 1922).

Bizzat M.Kemal’in komutanlık ettiği Başkomutanlık Meydan Savaşı yapılmıştır (30 Ağustos 1922).

M.Kemal orduya; “Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri!” emrini vermiştir.

Yunan ordusu kaçmaya başlamışlardır.

Türk ordusu 1922 yılında;

6 Eylül’de Balıkesir’e

8 Eylül’de Manisa’ya

9 Eylül’de İzmir’e

17 Eylül’de Bandırma’ya girmiştir.

18 Eylül 1922’de Anadolu Yunan kuvvetlerinin işgalinden tamamen temizlenmiştir.

Büyük Taarruz’un Sonuçları:

Milli Mücadele'nin silahlı mücadele kısmı zaferle sonuçlanmıştır.

Yunan işgali sona ermiştir.

İtilaf Devletleri ateşkes teklifinde bulunmuştur.

Türk ordusu Çanakkale ve İzmir civarında İngiliz kuvvetleri ile karşı karşıya gelmiştir.

Yurt içinde birlik ve beraberlik sağlanmıştır.

Önemi :

Malazgirt Savaşı ile Anadolu'nun kapıları Türkler'e açılmıştır,

Miryakefalon savaşı ile Anadolu'nun, Türk yurdu olduğu belgelenmiştir,

Başkomutanlık Meydan Savaşı ile Anadolu'nun sonsuza dek Türk yurdu olarak kalacağı tüm dünyaya gösterilmiştir.

MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI

(11 Ekim 1922)

İngilizler, Türk ordusu ile karşılaşınca müttefiklerinden yardım istemiş, fakat yardım alamamışlardır.

Fransız ve İtalyanlar’ın baskıları sonucu İngilizler, TBMM ile Mudanya’da ateşkes görüşmelerine başlamışlardır (3 Ekim 1922).

Görüşmelere TBMM, İngiltere, Fransa ve İtalya katılmıştır.

Görüşmelere Yunanistan katılmamış, Yunanistan’ı İngiltere temsil etmiştir.

TBMM adına görüşmelere İsmet Paşa gitmiştir.

İsmet Paşa Mudanya Ateşkes Antlaşması heyetleriyle

Mudanya Ateşkes Antlaşması'nın Maddeleri :

1. Türk-Yunan kuvvetleri arasındaki savaş sona erecek.

2. Yunanlar, Meriç Nehri’ne kadar olan Doğu Trakya’yı 15 gün içinde boşaltacaklar.

3. Doğu Trakya TBMM’nin jandarma kuvvetlerine bırakılacak.

4. Türkler’in Doğu Trakya’daki askerleri barış antlaşması imzalanıncaya kadar 8.000’i geçmeyecek.

5. İstanbul, Boğazlar ve çevresi TBMM Hükümeti’ne bırakılacak.

6. İtilaf Devletleri'nin askerleri, barış antlaşması yapılıncaya kadar İstanbul’da bulunacak.

7. Barış yapılıncaya kadar Türk kuvvetleri Çanakkale ve İzmit Yarımadası’nda belirlenen sınırlardan ileriye geçemeyecekler.

Mudanya Ateşkes Antlaşması'nı imzalayan
heyet başkanları

Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın Sonuçları :

Kurtuluş Savaşı'nın askeri başarısı, diplomatik başarı ile tamamlanmış ve Türk Kurtuluş Savaşı sona ermiştir.

Kurtuluş Savaşı'nın diplomatik safhası başlamıştır.

Doğu Trakya ve İstanbul savaş yapılmadan kurtarılmıştır.

İngilizler Türk başarısını kabul etmiştir.

İngiltere’de Loyd George Hükümeti istifa etmiştir.

İtilaf Devletleri tarafından TBMM’ye, Lozan Barış Konferansı için teklif yapılmıştır.

Türk Devleti anlaşmalarda mağlup değil eşit devlet olarak kabul edilmiştir.

Doğu Trakya TBMM yönetimine girmiştir.

11 Ekim 1922'de imzalanan Mudanya
Mütarekesi ile yıllardır süregelen
savaş sona erdi. Mütarekede Lozan'da
bir barış konferansının yapılmasına
karar verildi.

Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın Önemi :

Osmanlı Devleti’nin başkenti olan İstanbul’un ve Boğazlar’ın TBMM’ye bırakılması ile Osmanlı Devleti hukuken sona ermiştir.

LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI

(24 Temmuz 1923)

M.Kemal görüşme için İzmir’i teklif etmiştir.

Uluslararası antlaşmalara göre barış antlaşmaları tarafsız bir ülkede yapılması gerektiğinden bu isteğini İtilaf Devletleri kabul etmemiş ve Lozan görüşme yeri olarak kararlaştırılmıştır.

Görüşmelere TBMM, İngiltere, Fransa, İtalya, Yunanistan, Romanya, Yugoslavya ve Japonya katılmıştır.

Türk Devleti’ni temsilen İsmet Paşa gitmiştir.

Boğazlarla ilgili görüşmelere SSCB ve Bulgaristan da dahil olmuş, ABD ise gözlemci olarak katılmıştır.

Görüşmeler 20 Kasım 1922’de başlamıştır.

İsmet Paşa Lozan
Anlaşmasını imzalarken

TBMM, iki konuda kesinlikle taviz verilmemesini istemiştir; Kapitülasyonlar ve Ermeni yurdu.

4 Şubat 1923’te görüşmeler kesilmiştir. Buna neden olan anlaşmazlıklar şunlardır:



B   E   L   G   E   L   E   R

MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI

WİLSON İLKELERİ

ATATÜRK’ÜN ÜÇÜNCÜ ORDU MÜFETTİŞLİĞİNE (SAMSUN’A) GÖREVLENDİRİLME EMRİ (EK-BELGE)

AMASYA GENELGESİ

ERZURUM KONGRESİ KARARLARI (EK-FOTOĞRAF)

SİVAS KONGRESİ KARARLARI (EK-FOTOĞRAF)

AMASYA PROTOKOLÜ

MİSAK-I MİLLİ

TEŞKİLAT-I ESASİYE KANUNU

ATATÜRK VE ARKADAŞLARI HAKKINDA VERİLEN İDAM FETVASI

ATATÜRK VE ARKADAŞLARI HAKKINDA PADİŞAHÇA VERİLEN İDAM FERMANI (EK-BELGE)

ANKARA MÜFTÜSÜ RIFAT (BÖREKÇİ) EFENDİ’NİN KARŞI FETVASI

YUNANLILAR TARAFINDAN HALKA DAĞITILAN SAHTE ATATÜRK FOTOĞRAFI

SEVR BARIŞ ANTLAŞMASI

ATATÜRK’E BAŞKOMUTANLIK VERİLMESİ HAKKINDA KANUN

TEKALİF-İ MİLLİYE EMİRLERİ

ATATÜRK’E GAZİLİK UNVANI VE MAREŞAL RÜTBESİ VERİLMESİ HAKKINDA KANUN

HIYANET-İ VATANİYE KANUNU

FİRARİLER HAKKINDA KANUN

İSTİKLAL MAHKEMELERİ KANUNU

TAKRİR-İ SÜKUN KANUNU

GÜMRÜ ANTLAŞMASI

MOSKOVA ANTLAŞMASI

ANKARA ANTLAŞMASI

KARS ANTLAŞMASI

MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI

LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI

TÜRK İNKILABI

1. İNKILAP KAVRAMI

2. SALTANATIN KALDIRILMASI

3. II.TBMM'NİN AÇILMASI VE ANKARA'NIN BAŞKENT OLMASI

4. CUMHURİYET'İN İLANI

5. HALİFELİĞİN KALDIRILMASI

6. 1924 ANAYASASI

7. ÇOK PARTİLİ HAYATA GEÇİŞ DENEMELERİ

8. İNKILAPLAR

9. LAİK DEVLETE GEÇİŞ AŞAMALARI

10. EĞİTİM VE KÜLTÜR ALANINDAKİ İNKILAPLAR

11. ATATÜRK DÖNEMİ EKONOMİK POLİTİKALAR

12. BELGELER


1.Boğazlar Sorunu

2.Kapitülasyonlar (en çok tartışılan konudur)

3.Musul-Kerkük

4.Osmanlı Devleti’nin Borçları

Lozan Anlaşması imza töreni

Suriye Sınırı; 20 Ekim 1921’de imzalanan Ankara Antlaşması ile belirlendiği şekilde kabul edilmiştir. Irak Sınırı; Irak sınırının ileride İngiltere ve TBMM arasında yapılacak bir görüşme ile belirlenmesine karar verilmiştir. Yunanistan Sınırı; Mudanya Antlaşması’nda olduğu gibi kabul edilmiş, ancak savaş tazminatı olarak Yunanistan Karaağaç’ı Türkiye’ye bırakmıştır. Sovyet Sınırı; Gümrü, Moskova ve Kars Antlaşması ile belirlendiği gibi kalmıştır. Doğu Anadolu’da bir Ermeni Devleti kurulmasından vazgeçilmiştir. Kapitülasyonlar kesin olarak kaldırılmıştır.